Wednesday, March 28, 2007

ZOMI SIAMSIN Magazine, Vol.1.

ZOMI SIAMSIN Magazine, Vol.1 (February 2006) lemsuk zuaizuai leeng:

Zomi Siamsin Kipawlna, Kalay University in a bawl hih Zomi Siamsin Magazine Volume - 1 na pen Chief Editor Sia Vum Lian Pau, MSc (Maths), Editor Suan Lian Mung leh Pawl lutang Suan Lian Pau MA (Hist) makaihna nuai ah kibawl in, Professor Kam Za Mung, Head of Philosophy Dept. in Thumasa gelh sak hi.

Laimai 200 sungah Poems, Cartoon, Kalay Univ. tawh kisai thu, Major subjects tuamtuamte thu, ICT, Hanthotna thu, Music thu, Lai leh Pau thu, Gam leh Minam thu, Cidamna thu, leh Thu tuamtuam ban ah All-D ngah Lia Hau Khan Dim leh Taang Thawn Za Lian tawh holimna zong tuang hi.

Prof. Kam Za Mung in "Zomi te pen i pu i pa khang pan mi citak, mi thumaan, mi ki it ngiat te ihi hi. ITNA, THUMAANNA leh CIHTAKNA tawh Vaphual nupa banga a nungta ngiat te ihi" ci'in Zomi te hihna diktak leitung khempeuh theih dingin hong pulak masa a, hih Magazine sim khempeuh theih masak dingin laimai masa ah gualphei pah hi.

Poems sungah Zogam itna leh pahtawina, khualui phawkna la, nuntak namtui ngahna ding la, mi khempeuh lungsim ah a om Tunnu itna, Zomi zahpih lopa la phuak thupi mahmah, Zogam zeem Phualva, Tun leh zua leh a dangte kituang sak hi.

Cartoons - mi khempeuh in a thu sim sese zong kisam lo a, a milim pan a kithei ziau dingin Zomi Cartoonist Pu Zozam in, "Sang kah kah khiatna nei kei, hauh ding thupi, gamdang pai lel ni" ciin a lawmpa zawh a, a gal lam ah, "Pilna lo tawh migam ah nasep zong nop mah e...mateh" ciin thagum tawh nasem Zomi te lim hong suai phei hi.... A nuai ah Zomi Siamsin tangvalno khat a nu leh pa thau leh sengbingpua a, muitung khaukhek lailaite kiangah 'Ka tangval teh hiteng leh huateng kikal khaulei dawh ding..' ciin a sang thungpi kuah kawmin a nu leh pa lungsim ah lungdamna, lametna leh hanciamna, ngimna leh mailam khualna aneihte alak, a guan hi.

Sangkah ciang a nuam mahmah - Maithak muakna (fresher's welcome) hun maante hong kidawk a, laisiam zono te pahtawina laipi kipiate in lametna mitdim in hong musak a, Zogam kilbang khang ding hi cih hong phawksak kik zel (remind) hi. Makai te maitai leh Zongeina lak siamsin momno te, makaite maan cimlo takin a ki etlai in, milim sanga thupi zaw leh pilna hong guanzaw ding laimai tamzaw in hong ngak lai hi. A ban phen phei leeng -

Sangkah hun ding, sangkah ciang a kisam ding - lai, sum, maan, etc., Department tuamtuam ah subject lak theih dingte leh mark muh zah ding te, Laibusaal thu, biak kikhopna University Christian Fellowship thu, Nate thu, Tangthu, Maths zatna, Philosophy or na khempeuh tawh a kisai thuman bulpi zonna, Law, etc. te thu kicing takin kituangsak hi.

All-D ngah Lia Hau Khan Dim in "Ka exam zawh ni in, subject 4 ah D ngah dingin kimuang ing, adang nihte bel gen ngam keng" ci hi. A subject ah mark muhzah Kawllai, (laigial) tawh ki at ahih manin a phazah ka thei kei hi. "Lai sim hun Time Table nei tuan kei ing, a hun hun in sim den ing" ci a, MC = Medical College (Naupang Siavuanpi) a zop sawm thu gen hi. A thupi mahmah kasak pen Nipini kikhawm den, Nipisaang pelh lo, Paunak sung sim den hi. "Topa Zahtakna in pilna kipatna hi......"

All-D ngah mah Taang Thawn Za Lian in zong MC a kahsawm thu leh a neutung pan Siavuan a ut thu gen a, khuata pan ahih hang limtaka lai a etzia gen hi. Manglai leh Kawllai tawh a ki atlo te zong Zolaimal in - lotngah, siamah, limsuaih.... . cih khawng kigelh ahih manin hih bel Rev. Khup Za Go in Zomi International acihte taktak hita mawk ei. Kei bel lotngah het kei mawk ing ei. A mark ngah zah a sim theilo hih Magazine sim dangte lakah a om ding um ing (kei bek ka hih ding um ke'ng).

Sia Lianbawi, FBBC in Zomi te in Manglai i sin patna tuma kum 40 hun panin hong sut to in, tulai sangnaupangte hamphatna tuamtuamte hong gelh khia hi. Nidang laia laisimte tawh a kilamdan tawh teh in tulaite in manglai i hahkat ding ahih dan gen hi. English i siam ding a kisapna pen leitung pau kitamzat pen hi ci hi.

Kawlgam ah Christian a tawmna hang pen a tamzaw Tapidaw hi.... ha ha!! Tapidaw leh Pilna cih sungah Sia Dr. Do Suan Mung in "Pilna pen Pasian aa ahi hi" Dan. 2:20 ciin a laigual masa pan hi. I Pasian pilna Pasian hi a, Lai Siangtho pilna laibu hi ci hi. LS sunga Pasian mizatte zong pilna sangpipi nei vive - Moses, Abraham (pilna zonna khuapi Ur ah teng), Daniel, Pawl, etc..... Pasian ah aki bulphuh pilna zong ni, nei ni, nuntakpih ni a ci hi.

Gin Sian Pau, Tedim in Lungkia ngei kei in cih a gelhna ah - Leitung ah mi gualzo i cihte pen a pilpen te, a khuak hoihpen te, a cidampente, a galhat pente hi masa tuanlo hi; a hanciam, a kuhkal, amau khom ciat a hamsatna, gentheihna te a phulsuak te ahi hi ci hi. Mi kuhkal minthang Dr. Condoleeza Rice, Helen Keller, Werner von Braun, Abraham Lincoln, etc te hahkatna gen hi.

Sia Rev Jon Thawngno in - Kipumkhatna pen mihingte nuntakna bek hilo, ganhing leh singkung lopate nangawn sungah a kisam hi ci hi. Tua manin bangzah takin Zomi te kipumkhat kisam hiam ciin hong challenge hi. Minam naupang ihihna a kilatna tuamtuam te a gen banah kipumkhatna hong dal te gen hi. Abu sungah sim ding pawl hi.

Prof. C. Thang Za Tuan in Bang pilna sin ding cih a genna ah tuma kum 40 hun in eima kingap lamlam sin theih a, tu hun ciang kidemna tawh a siamte in a hoih ngah ta hi ciin midangte sang pilzawk a kisap dan gen hi. Tuma hun pan pilna zonna a kikhek dan zong theih ding hoih a, tulai latest technology zong i thupi bawl ding ahi ci hi.

Sia Vum Lian Pau in Pilvang Ni ciin mi lak ah i om ciangin gamtat kilawm a kisamte hong gen hi. Rev Nang Khen Kham,Tahan in Siamsin momno te Magazine ah lai at theihna a ngah a angtanna gen masa pen a, siamsinte maban ding limtak in gen hi... a thu hoih lua ... a bu sim in ...a thupina kitel sem hi.

Prof Kam Za Mung in Pilna bek mah deih pha pen ni ciin ama tuak thu pawlkhat pan na dang khempeuh sang pilna thupi bawlzaw ni ci hi. Sum leh pai, neih leh lam te pilna om phot leh hong kipia ding hi ci hi.

Angela Hau Khaw Neam pan laikhak, TK Double pan Theihtel kisam... Msgr Felix Lian Khen Thang kiang pan Khangno leh Gamtat hoihna cihte in khangnote ading a kicing mahmah thu manpha tampi ki at hi.

U Gin Sian Mung in Thadah lo in hanciam tentan ni ciin - Tu laitak mipil, misiam, mi minthang, laithei, lai atsiam i cihte hun khat laiin lungkia hetlo in a hanciam, a cihtak, a kuhkal leh a bel mite vive ahi uh hi ci hi. Aman lungkia loin hanciam tentan peuh lecin (try try again) na gualzo ding hi ci hi. Mi thupi i cihte in mihing pumpi khat a hih uh hangin nasep thum bang thuah in hun awng ah zong nasep gina khat sem kawm thei lai uh hi ci hi.

Thudot hatpa leh a kisel cip itna ciin .... Tg Thawn Deih Tung in hong gelh a, itna thu ... itna na thu... .Lianpu leh Nemno ki itna thu.... Zomi Lia leh Taang te ki itna thu (Zomi Love Story)..... sim loh theih loh.... by Taang A. Vaanpi.

T = Tedim pau...... (zop lai ding) ....


KONG THEIHSA HITEH:

Zato kikheina room sungah Penglam kikhei dingin a lup laitak in Siavuanpa hong pai hi.

Penglam: "Siavuanpa aw, na mai tuamna lakhia in, kong theihsa hi teh"

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Zomi mipilte kam pan

ZOMI SIAMSIN Magazine, Vol.1 (February 2006) lemsuk zuaizuai leeng - II :

.....zan ni-a a ban zom leng .........


T = Tedim pau.....

Zanni in Zomi Lia leh Taang te ki itna thu cik taktak te tawh i tawp a, tu ni in Computer thu tawh a bul pan ni. Lia leh Taang ki itna pen Zomi te in citak tak mah in a ki it hi. Ki it mawkmawk cih omlo in Vaphual nupa kiitna bang hi cih i genzo hi.

Mang Sian Mung, GCC Kalay in Computer Tangthu ciin - kum 1620 hun pan a Arithmetic leh Logarithm tuamtuamte hong kipat dan pan analytical engines tuamtuam hong kibawl tohna thu (1832), kum 1937 kum a electronic digital Computer hong kibawl khiat thu leh kum 1943 zawh lamciang hih khantohna manlang taka hong kibehlap na thu limtak in hong gen hi. Galpi Nihna hun sunga siatna tampi a pian bang mahin khantohna tampi a piangte zong bangzah hiam gen hi. Tuni i tun tohna leh tu laitak a i zat computer te thu kicing takin gen a, mailam ah maban omlaite zong hong cilphul sak mahmah hi. Computer thei vetlo te in zong sim leh a A, B, C pan Z tan om ahih manin thei siam ding hi. Sanginn laibu (text book) bangin gelh dimdiam hi.

Kimpi, KMD, Yangon in a tunga kigen computer sunga omteng leh a kibulh dan te, computer bawl company tuamtuamte thu leh a zatna leh tulai kithuzaktuahna dan tuamtuam - world wide web (www) leh kizopna a susia 'virus' kici te pan kivenna dingin bang kizang hiam cih kimtak in gelh hi.

Tg. Lal Khan Lam, GCC, Kalay in computer sunga om a van nen khempeuh thu a nen a tawng in kimtakin naupang lai hilh bangin hong hilh ciauciau a, kei ading bangin ka zatzat ahih hang hih zaha a sungthu ka theih khatveina hi. Zolai in hih bang lai kiat ka khatvei simna hi.

[Computer Thu ciin a bu ZOCIA te hiam, ahih kei leh mimal kua hiam in a bawl i om hiam ka thei kei a, a om nai kei leh hih sunga omte zong computer sin kipatna dingin zat tak ding in ka um hi.]

Bass guitarist Bo Cin tawh holimna in zom a, Bo Cin Khan Pum in 'kum 5 ka phak pan in Guitar uk ka hi' ci hi. Catch them young (a neu tung pan pattah in) cih hi takpi mawk hi. A lawmte min bangzah hiam a gelh a ka thei kei a, Emperor Band ah kum 15 sunga aseppihte hi. [Emperor Band te minthang hiam cih zong kei mimalin ka thei kei leuleu hi - sorry]. Zomi sung pan a kisin nuam a om leh ka pattah nuam hi ci a, amah hihcianga tunna pen "Pasian hang hi, Pasian thupina ka pia hi" ci hi.

Lasiam Lengtong Pauno (kei ka khua theih tung pan ka theihdan in bel Tg. Pauno hiven tu lai ciang Lengtong Pauno vive in hong kigelh a) tawh Deihpi holimna sung thu pen tampi gen ding om hi.

Khatna ah - Deihpi in "'Minuamsa Video Studio' neipa kiangah ka hawh leh lasiam Lengtong Pauno tawh ka kituah kha a, ka holim uh hi" ci hi.

[Minuamsa Studio cih thu pen a min ngaih kasak mahmah hi in, thupha san huai, Pasian thupisakna kammal kasa mahmah hi. Pasian hanga minuamsa ka hi a ci hi dingin ummawh ka hih manin].

Lasiam Lengtong Pauno pen ka khuatheih tungin ka pano Siapi Khai Za Dal in, "Bualkot i omlai in naupang a gawng ziuzeu khat khoppi cianga naupang lasa siam, lasa zel pen hi" ciin hong gen ngei zo a, tua lai in Lengtong 1na (Lia leh Taang te Lengtong) ka khua vuah hong kizuak a, Tape recorder hong suak tung hi in ko zong khat ka nei uh a, 'Vaimim ciim' la ka ngai zel uh hi. "Amin taktak pen Cin Za Hu Pau hi, Tuithang khuate hi" ci a hong gente tuni in hih kiholimna pan adik mah hi cih ka proof thei pan hi. Ka pano pen sangsia ahih manin leh biakinn ah la makai ahih manin aman Lasiam Pauno pen na thei mahmah ahi hi.

A thugen i sim a, a kammal zatte i et leh Lasiam Pauno kammalte in bun mahmah hi. .... unau 11 lak pan a nautumpen, a kongkhakpa.. cih bang, ka pu ka pa leitang Tuithang ah ka teng hi... cih bang, ka zi Vangteh liapaalno Goih Khan Dim.... cih bang in gen siam se a, thu leh la a siam dan kician mahmah hi. Sanginn ah Zolai sangsia dingin ka deih mahmah pawl hi.

Kum 8 a phak pan Pasian phatna la tomno phuak a tuate Nipisang ah sa pahpah hi. Kum 11 a phak pan ki itna la (love songs) phuak kipan a, tu in a laphuaksa dawng 200 phata hi. (A la thu a vekpi in a bu in a kem tam maw? Deih huai mahmahsa ing). Sia Lianbawi makaih "Agape Itna Late", Sia TSKhai makaih "Sihna Ki Go Zo" leh Sia Lam Cin khum "Kumpite Kumpi" zawh ciang Zomi sungah la khum amah hipah hi.

Zan ni a i gensa mah bangin tu laitak a minthanna dingin 1980 kum to pawl in haksatna tampi phusuak in Zangkong ah la khum na pai a, na ki surrender lo hi. Tuabanga a hanciamna hangin tuni in Zomi sungah lasiam penpente lakah a minthang mahmah hi.

Zomi siamsin te kiangah a thu vaikhak banghiam cih leh "No ading na pil bang un gam leh lei adingin hong siam un, no ading na ciim uh bang in i mi i sa tungah hong ciim ta un" ci hi.

[Hih kiho na sung pan kithei khat pen a laphuah khat midangin ama phuah hi cih theilo in sak sak kha hi. ZOMUS om nailo ahih ciang la phuakte la phuah kikepsak lo hiam, amau a phuakte in a min uh tawh la bu leh la copy te ah tuangsak pahpah lo hiam hi mai thei hi. Labu bawl ciang la phuakte min tuansak pahpah ding ahih dan hong phawksak hi.

Anihna ah - Tun sung khat pan cih la pen Sia TS Khai, Sia Sua Mang tawh a thum un a phuah hi a, Lynn Studio ah Sia Vum Nang tawh a li un group song in a sak khop uh ahi hi. Tua laiin a laphuak thupi ngaihsut lo uh ahih manun a la hong minthang ciangin a phuak pen hih ding ut ciat uh hih tuak hi.]

Sia David Suum, Zomi Festival of Praise 2005 makaipipa tawh Siamsin te holimna ah Lia Cingno dotna dawngin sia Sum in, "Grace Music Institute Founder cum Director" ahih na thu hong gen hi. Ngaih Anglai Mah sungah "Hong hehpih hi, I mawhna hong maisak siangsak hi, Pasian itna I mawhna te'ng sangin lianzaw hi" cih piano a tum hiauhiau laitakin a lawmnu Nem in "Na thugen khauh pai pian veh aw maw" a cih pen Sia Suum ahi hi. Music tawh Pasian nasem ding, Music sang hong ding, Music a lunglut khangno te pattah ding a sawm thu siamsinte hilh hi. Aman 'kam tul khat tawh Helluijah lapi Pasian phatna in sakna hun thupi takin khatveina hong makaih khinzo ahih manin maban limci in lametna lian mahmah lai hi. Zomi hih bang music siam i omlam ka thei nai kei hi.

Tedim pau mah kicing pen ciin Pa Khual Za Go, Munlai in i sanggam dangte pau sungah a om vetlo Tedim pau sung bek ah a om kammal te hong la khia a, a zatna tawh hong bulh lianlian ahih manin Zolai siamlo, Zopau a zang lote in sim teitei dingin a hoih hi. Kisinna dingin hoih hi.

Sia Ngin Khan Khual, Phunom in Zolai leh a zatna lam cih tawh a genna ah - Zolai tawh laibu tampi at ding, sumbuk ah zuak ding hi a cihnopna in :

"Zoniik leh Zopuante sumbuk ah kizuak a, Zopau leh Zolai sumbuk ah kizuak lo hi"

ci hi. Ngaihsut tham cing hi. Tua bek zong thu ngaihsun theite adingin kicing zo hi. Aman kicing takin sangin ah Zolai akisinsak loh dan, Nipisaang ah a kisinsak loh dan, kampau dang i thupi sim zawk dan te pawi a sakna gen hi. "LAI i cih pen minam khat ii nuntakna huingui leh meivak hi" ci hi. Minam hinna, life line khat hi takpi ci hi. Zolai- English Dictionary neih ding akisap dan a genna ah Siapi Vul Za Thang Dictionary pen tutan kizo nailo hi ci hi. Kum bangzah ihmu kha hiam??????

ZCLS Contributing Editor ah Revd vive kigual in, sanglam sai TEO te kihel lo, College sia te kihel lo, sanginn lam tawh akisaite a kihel loh pawi a sakthu lim takin gen a, sanginn ah lailam saite kihel lo in Zolai a khan ding zah in khanglo ding hi ci hi.

(Kei zong a gente ka AMEN mahmah hi. Tun a lai at ZCLS te in zong sim kha ta ding uh ahih ciang a ngaihsut kik khit uh bel lam en ing.)

Nahtang maw, Banla? ci in Tg. Sawmno in thulu dotna koih cit ciat hi. Nahtang maw, Banla??? Guai a dawnna ei mautek in ngaihsun tawm dih hi.... Nahtang maw, Banla????... ...

Sia Kham Ling in Zogam ah Pilna sangte hong kipatzia leh khantoh zia cih a genna ah kum 1896 pan Zogam mikangte tawh a ki meltheih tung pan pilna sinna hong kipat dan, a khan dan leh a kikep ziate hong gen a, documentation hoihpi khat a suak hi (kum 2000 tan ading).

T - Tedim pau eima pau ciin Kung Za Mung in a genna ah Zogam mun pawlkhat ah kikawlsak uh ahih man leh - Zolai lah neilo, a nungta Pasian lah bialo uh ahih manin Zomi kicih ding bang maizum tuak uh hi ciin Zomi pawlkhat nuntakna gen hi. Analyst thupi mahmah khat hi. A analysis pen hoihsa ing. Mencim in minam hong vuk nelh zolo in, minamdangte in hong nawmvalh leh minam kimangthang ziau hi... mihing ki pau thei masa in lai kisin nunung hi, tua manin Zolai na sim siam kei leh Zopau na pau theih teitei ding ahi, Zolai dam in nung sin theih hi...... Hih lai at pen a thupi ka sak penpen hi. Gam leh Nam zuunna lai at lak ah a hoihpen pen hi, hih magazine sungah... a sim khalo te bang i ci dia......

Tedimpau pen Tedimpau bek hinawnlo in Zomi bup pau hita hi, tua manin siam loh pen Zomi khat adingin zum huai hi. Eima pau i cih ciang ei pen Zomi ihih manin Zomipau hita hi.

Zomite minam picing hi hang ciin Sia Vum Lian Pau in a genna ah Zomi te tenna gam leh mun, khuate ah mihing kip in Pupa tenna sa ah mei-am mit nailo hi ci hi. A gennop pen Zomi te khua leh gam kip nei hi hang aci hi. Tua i gam i pupa luahsa gam pen a puah ding eimah ihi hi. Lai leh Pau nei hi hang ci a, TV ah Zomi te muhnop a kisuah sak loh pen Zomi te thu leh Zomi te sepsa tam kidawksak lo hi ci hi. A na et dan, a thu zuun dan, a ngaihsutna pai dan pen khantoh vai mah mah hi. Khangno te makaih dingin Siapa muan huai kasa mahmah hi. Aman kivakna kician nei in midang khutsepsa a neksak nuamlo te, Ngeina a zui ngiatngiat leh Nopni Dahni a ki uap diamdiam te ihi ci hi. (A kicingin a laibu ah aw......)

Tg. Dai Khan Suan, Tuitum in Tedim mite Ngeina pawlkhat a genna ah 'pawlkhat' bekmah gen a, kizepna puante thu a gen hi. Zomi te in Numei leh Pasal puansilh a tuam tuak kinei hi ci hi. Pasal thupina puan om a, nasep puan om hi ci hi. Tua mah bangin Numei te zong na nei uh hi ci hi. Numei in a pasal thupina tawh kituak in zong kizem thei hi ci hi. (Zomi puansilh na tuamtuam leh silh theih dan, galman, saman, salkhawi, etc leh mi nautang te silh theih te a kicing in gen hi) ( A kicing a laibu ah aw.......)

Dotna khat: Dialvom: Sakol simna leh Sagual mat simna ci a, Sagual a cih pen banghiam thei pak kei ing, a thei i om kha hiam? Dialvom pen Cinghpi ciamtehna kasak hi ven.

Think Positive cih bangin a hoih lam vive a ngaihsun Hang Hau Cin, Tedim in Zogam Nopna teng kikum dihni ciin laimai 2 dim in Zogam nopna a kiphawk pak teng hong kuisuk a, Zogam nopna bel kim nai in um keng. Aman zong a gen nailoh om in um ing. Ahi zongin mun dang sangin Zogam a nop zawk mahmah na - a khua hun, huih siang, tui siang, suakta minam i hihna te, ..... pilna siamna i sin peuh mah gual a kibat dan te..... aw ZOGAM nuam aw!!! ( a bu ah na sim mai in aw).

[Hih dan positive taka lai at tampi kisam lai sa ing, gentehna in eima local news tuamtuam leh Siamsin Awging bek ah ahi zongin].

I minam i it takpi leh ciin Nurse Hau Sian Cing, Mandalay in i ni thupi te i lim bawl ding, i Zolai leh Zopau siamtak a i zat ding (a pau bek hilo, siamtak a zat ding), I ngeina hoih - pu zukholh, u zawte zahtakna, tunglam a te thumanna, etc te limtak a zuih ding, i Zo ann leh Zo Puan te limtaka zat ding. Zu, zatui hoihlo, leh natna hoihlo te lak pan Zogam i suahtak sak ding hi ci hi.

Australia pek pan Zogam leh Zomi te a it manin Paul Khaipu in Zomi te Dinmun lungngaihna ciin Zogam mi tuamtuam san dan, Zomi i san dan cih pan i Khuapi Tedim Tonzang, Lamka, etc te i thupi sak ding ahi ci hi. Namdang zi neih, a diak in mikang leh mivom leh misante hih loh ding, zu leh sa pelh a, siatna hong tun thei numei leh sumkitahna te pelh ding in tuipi gal pek pan Zogam leh Zomi hong zuun vangvang hi. Itna ah gamgi omlo a, Itna ah ki sik cih omlo a, itna ah ciangtan omlo hi.

Aman a gen sauna ah namdangte pahtawi theih ding ihihna ding zong kisam a, khangno te zong a limci thei pen in i pattah ding hi ci hi. Biakna leh minam vai kin ding leh makaite tawsawn in makai nuam kituh lo ding hi ci hi.

Na tate a pil ding zah in sang a kah hiam??? Lai a en hiam?? Laibu a sim hiam?? A tha golna ding cin bawngnawi a dawn hiam? Aktui a ne hiam? Anteh lohing ane hiam?? A thahatna ding khom a gilvah anhoih a ne hiam?? Na tate na pattah hoih hiam, Zonote na khangsak hiam??

A tawpna lam ah cidamna ding nam nih - Kamsung leh Ha cidamna thu Dr Pum Sian Mung, BDS in a gelh a, sim ding bek hilo a, theih teitei ding te pawl hi. Sih theih Gultuk natna thu zong Gultuk natna lam a a siam mahmah Dr Tual Khai in limtak in gelh a, gul tuk khempeuh ah kisi lo a, gultuk peuhmah manlanga zato puak ding, puakma a ahi thei zaha kep pah ding ahih dan gen hi.

"Leitung ah i nuntak sungin pilna zon ding thupi sa ka hih manin lukaang thilthel sa in sang ka kah kik hi. Tua manin Zovontawi momno lia leh taang te aw pilna thupi sakin pilna hong hanciam un" - ciin Sia Vum Lian Pau (kum 47 a phak in MSc Maths zo) in khangno te hong vaikhak hi. Kupbeh ding omlo hi (No comments), a gen khempeuh kicing, malkim a zuih pah ding te hi.

AMEN. Siapa aw, lungdam ung.

Sia Kam Khan Cin in Kam kidem dan ciin mipi mai ah, mihon mai ah, mi tawmno mai ah ahi zong thugen siam a kisapna leh kampau siang, thu ngaihsut akisap dan hong gen hi. Tua dingin pilna sin mah bangin pausiam zong kisin ding hi ci hi. How to win friends and influence people leh Public Speaking by Dale Carnigie laibu te tuate adingin kisinna in zat ding hi ci hi.

[Pausiam kisin theih hi cih ka tam zak loh ahih manin pau siam ding ka kisin nuam takpi hi.]

Rev. Thang Khawm Pau in "College ah sia sem Zomi te ka pahtawina" ciin a kipahtawi zo hetlo Zomi sangsia liante pahtawina thu hong gelhsak a, lungdam huai mahmah hi. A hi zongin a thu a i zak bek hilo in a taka mimal ciat in i pahtawi ding, zahtakna i piak ding thupi hi. College kah ding pen nidangin vana gah bang hi a, Master leh PhD te ki mitsuan ngamlo hi ci hi. Ahi zongin tuni in tuate sia dingin Zomi omta ahih manin amaute zahtakna leh pahtawina ka pia hi ci hi. Nang e le??

Kham Lam Tuang in Korea a om sunga Korea te a muh dan leh a hoihna uh a thupina uh limtak in gen a, a gam it dan uh a genna ah tui leh lui peuhmah siangtho ciim kilkel hi ci hi. Korea te in Laibu thupi sak in, a innsung vuah laibu limtakin koih uh hi. Laisim uh hi ci hi. Personal Library thupi bawl mahmah uh hih tuak hi.

Mailam ah a ki enen ding Zomi Siamsin makai masa penpente pan a panmun min ciat uh tawh a kigelh te zawh ciang hih laisin kum 2006 sunga nasep thupi te ki at a, lungdamna laidal leh mailam maban masuanna ban ah siamsin mi 224 te maan (passport size photo), BW in tuang hi. Tua kum in Zomi siamsin University ah Zomi khantohna ding leh mimal khantohna ding a sin mi 224 sang a tawmzaw lo om hi cih kitel hi.

Sin in, Pil in, Zang in.


Zomi mithupite in bang hong vaikhak hiam?

1. Pu Cin Sian Thang in - 'hauhna liatna i cihte a neipa sih ciang maimang pah a, minam leh gama ding nasepna pen a sempa a sih hangin khangsawnte in phawk den hi ci hi.

2. Prof, C Thang Za Tuan in University ah Siamsin te aw.... a en zo, a kan zo, a sin zote mah a atamzaw pilna siamna leh muhna neite hi pah hi.... hoih takin sinin na hoih te sin ngiat lel un cihi.

3. Dr Do Za Dal in - Zolai siam kei hang, kuamah peuh kitat hiam ding hi ci hi.

4. Col. Khen Za Mung in - makai khat suah ciangin kampau mal khat in gambup siasak thei a, kampau hoih khat in gambup hoih sak zo hi, tua manin ngaihsun sa in pau in ci hi.

5. Sia Gin Za Tuang in - A khangto minam in laisim a, lai sim minam khangto hi. Pilna pen lai ah om hi ci.

6. Pu En Kap in - Zingsang tho hak te hauhna in phawnglo hi. Kikholhpih dingin zong deih kei ing ci hi. Nang kikholh pih ding na cing hiam?

7. Sia Kung Za Mung in - Nu leh pa te mipil, mi hau, u lian hi a, tate in nu leh pa neihsa a kep zawh loh ding lauhuai hi ci hi.


NA HOTEL UH DAWL NIAM LUA:

Penglam Zomite Hotel minthang Taungzalat ah tung nuam in pai a zintunman teng a dong hi.

Manager:

Dawl 1na : 5000/-
Dawl 2na : 4000/-
Dawl 3na : 3000/-
Dawl 4na : 2000/- a cih ciang, Penglamin ngaihsun phot in tun sawmlo in kilehkik sawm hi. Manager pa in "Hong tung lo ding maw?" ciin dong teitei hi.

Penglam: "Na hotel uh niam lua" ciin dawng kik hi.

(Penglam College a kah diam? University a siik kha diam?)

Gen khial a om leh kimaisak ni.
Lungdam.

Zogam, Zomi, Zolai khangto hen.

Hau Za Cin
Phhuitong Liim

Sin in, Pil in, Zang in.

ZOMI SIAMSIN Magazine, Vol.1 (February 2006) lemsuk zuaizuai leeng - III :

.....a ban zom leuleu leng .........

Lasam 2 (Poem) hoih ka sak mahmah hong tuangsak nuam ing.

1. KE'N ZAHPIH KE'NG by Boy Hope

Ka mi Zomi
Ka pa Zopa
Ka nu Zonu
Ke'n zahpih ke'ng

Ka khua Zokhua
Ka inn Zoinn
Ka an Zoann
Ke'n zahpih ke'ng

Ka ngeina Zongeina
Ka pau Zopau
Ka lungsim Zolungsim
Ke'n zahpih ke'ng

Ka lai Zolai
Ka la Zola
Ka laam Zolaam
Ke'n zahpih ke'ng


2. ZOGAM TUUNNU'N NAUBANG SAANG LEENG by Ngalliam Vontawi

Tuunnu Zogam mimbang pianna,
Lamh gil kiatna, Lamh puan zawnpih,
Zosuan vontawi, Lia leh Taang aw,
I pian gamlei galin don ni.
Gamlei tawh lawm Zolawkta tau,
Thulguah luang ding Lummei kisung,
Phalbi daidam huihkhi laan dang,
Tang khuakhal ding tung Lengthe khuang,
Pianna gamlei Lo bang tulta,
Giabang zuunin zu bang puah leeng,
Lungtup gamlei kilbang khang ding,
Zogam tuunnu'n naubang saang leeng.

Tuunnu Zogam kilbang kha'nna,
Tangbang kholhpih laizom teng aw,
Khuaheek siamin lungngai dih ni;
Taikhuaval ding gil buh-al khuang,
Khangtheilo in zuang hong tho vaw,
Pian gamlei zil, gamlei pianzil,
Siingta'n nuih ciam hong leel zongin,
Eimau khangsawn siamsin momno,
Thalbang khat in maciang suan leeng,
Zehzum loin paaibang pom leeng,
Lungtup gam ngei phuhbang kho ding,
Zogam tuunnu' naubang sang leeng.

NB:
1. Magazine a kigelh tawh na enkak in.
2. "Siingta'n nuih ciam hong leel zongin" cih dan kammal te pawl tawm zat thei leeng bang aci tam?.


Keima muhna tawm kuppih nuam ing (short comments and suggestions) :

Hih Magazine pen a thu te hoih kim mahmah hi, hici zaw deuh leh cih tam kei. Zomi te khuak in thu ngaihsun zo mahmah, thu bun mahmah, kamsiam mahmah hi hang ci kimu hi. Thu lui or khanglui thu pan tulai thu, pilna thu leh kikholhna thu, lunglen thu leh ki itna thu, biakna thu leh ngeina thu tampi zuun zo mahmah hi hang cih hong musak hi. A thu leh la te kammal zatte hoih.

Ahi zongin lai at dan leh laimal gawm leh 'punctuations' pen kipuah thei lai ding khat hi. [Tu laiteng punctuations thu ZONET ah hong thang mahmah hi...ha ha....] Gentehna in a tunga lasam (poem) te bang a kigelhna ah comma tam kizat lua hi. Lai at ciang khawlna (comma) tam zatlua, ahih kei leh umna (bracket) tam zat lua cih pen a sim nawngkai, hamsa hi. Tua manin a kisam mahmah na lo te ah punctuations zang kei leng, a laimal mah gelh suak lel leeng hoih zaw hi.

A thumna ah English spellings pen tam kikhial deuh. Ahi zongin English pen eima pau hilo ahih manin pha dawm. Zolai siam mahmah peuh leng English ah khialhna te pen ki maisak thei hi.

Ali na ah documentation article cihte pawl tam deuh hong tuang lai henla, phawkna - khualui phawkna, lawm leh gual tawh nuamtak a kikholhna phawkna, lawm ngaih nu/pa phawkna, nu leh pa phawkna, etc. leh hun nuamte phawkna cihte zong kihel zek leh bang aci tam.

Zomi sungah milian leh mi thupi te thu khat leh nih khawng a tuangsak uh hoih sa ing. Laisiam (All-D ngahte tawh holimna), tu laitak mi minthang (lasiam, music siam, kimawl siam, ulian, Pasian thugen minthang, etc) leh hunlui a mithupi te cihte thu zong tha hong pia mahmah hi.

Bangbang hi leh mailam ah hong hoih toto dingin ka lamen hi. Volume 1 na hipan dingin thupi mahmah hi.

Zomi Siamsin aw - Sin in, Pil in, Zang in.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Na dam uh hiam? - Japan zinling

Zanni, Sunday zingsangin Cingno te laitual ngabang lenna Tokyo khuapi ah 6.7 Richter Scale a pha ziinliing cih TV News pan ka zak ciang pianpih laizom Zomi, Japan ah omte na dam uh hiam ciin lailung na muang thei kei ing. Pasian in hong kep a, kuamah peuh cidam lungnuam a om dingin ka lamen a, patauhna om lo dingin na lamen ing.

Heina peuh ah tung Sianmang in hong kem henla, zotaangbang dam ni.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Zomi tawh kisai holimna khat:

Aizawl na tungto maw. Nuam na sa hiam. Ko tua Tribe, no tua tribe, ..... tuate, tuate cih omlohna a nop dan na ciam kha ding na hi ve, hoih mahmah ei. Shillong khawng banglo in i vek a Mizo kihi khin mai hi, nuam mahmah hi. Shillong ah bel Zomi mina nasepna sang, tribe min tuamtuam a nasepna tam in, a kizang nuamte adingin bel kizatna ding tam mahmah mah hi. Nang zong tribe level a thupi sim mahmah pawl hi vanglak in hong thei ing, Zomi min ah na kizatna thei kei ing. Zomi leh Mizo ah ka kihel zahin a dangte ah bel kihel khin zo kei mah ing. Tribe min level a kizat pen Zomi min a kizang kici theilo hi.

Kei ngaihsutna mawltak leh hoih kasak dan ah bel, a thupi, gen tak khollo a hih hang gen maimai leeng - tribe tuate tuate cih om sese lo in i vek in min khat - Zomi cih bek mah paipih leng, tua pen phungvuh leng, i tribe minte i phungvuh zah in phungvuh leng i minam min dinga i deih mahmah, zong i thupi bawl ngiat ahih hang ei leh ei kicihna dinga i zat nop hetloh pen mikhual den lo dinga, Nation min hong suak taktak thei ding hi. Tua dingin Zomi Nami Ni khawng pelh lo in bawl teitei in, Zomi Convention khawng zong nei zel in, recognition khawng zong India govt. ah nawt vutvut mai in, ei zong tua tribe ka hi cih sang Zomi ka hi mah kici pah lel leng, thupi zaw kasa hi. A min lah deih mahmah in lah zang het kei leeng, ei tungah kibulh nuam het kei leeng - bang phattuam ding.

Zomi thu pen i tenna gam a kibat loh mah bangin i theih dan, i lak dan, i saan dan kibanglo hi. Manipur lam ah theih dan tuam a, Mizoram ah tuam a, Kawlgam ah tuam a, Bangladesh ah tuam dinga, gam dang a om te muhdan zong tuam ding hi. Tua ahih manin mun khat bek a te ngaihdan zong dik khin kici theilo dinga, kikupkup, kikholhkholh, kiho lim zel zong kisam ding hi. Hih gam tuamtuam ah panlakna paito ciat a, tuate bangciang tunga, bangciang maban om lai hiam cih khawng zong mipi ading ahih leh mipi in i theih zel zong a hoih mahmah dingin ka um hi.

Critic tampi kinei leh a hoih ding hi ven, kuamah tua bang omlo hi mawk lai - a koikoi ah - Manipur ah, Mizogam ah, Kawlgam ah, Bangladesh ah, mun dangah - a dah huai i ci diam, a hoih ici diam, a lungdam huai i ci diam, mipi ngaihdan bang, gam tuamtuam ah Zomi makaite te ngaihdan bang cih khawng theih ut huai, zak uthuai hi; mipi ngaihdan zong khatveivei a haihuai mahmah a bat hang thu hoih pipi om hi. Aizawl newspaper te ah critic sim ding om den hi. Pu R. Vanlawma thugelhte bang na sim lecin zaknuam thei mahmah hi. Ahih hang amau tungnun kituh pahpah lo uh hi. Debate or kinial uh, kitawng uh, ahih hang tungnun kituh lo uh hi.

Gamdang pai cih ah bel gamdang paite in policy lianpipi hong puak thei tuan dingin um kei ing, thei sam kei ing, mipil tampi pai ding ahih manin tuate ken thei kei ing. Kei bang bel a thupi kong gen ding zong a thei tuanlo hi ing. Ka ngaihdan mawltak tawh 'minam min ki ciamteh leh' (Zomi recognition) cih ka ngaihsutna a kum hi lel ing, thupi a salo zong tampi om inteh. Policy hoih guang ding pen ami tawh kisai in um ing. Gamdang pai mana policy hoih pipi guang khia thei ding hileh, kei a pai nunung pen hi ing, kei mai ah mi tampi pai, ka pianma pan mi na paipai khin zo hi, kei bangmah hilo hi ing.

Gamdang pai man hi lo in, minam it na leh phawkman, holimna ding space leh internet a om man a kiholim thei hi zaw a, ngaihdan mawl cikcik haihuai pipi kong kum maimai hi, kuamah kup nawnloh thu hizaw in thei ing. [Kum lui in U Zauva tawh ka holim uh a, ahi zongin tun kizom nawnlo hi, amah lah peih nawnlo hi inteh, kei zong peih nawnlo hi ning. A ban kuan zom ding cih zong kithei nawnlo hi. Midang zong a kikum tampi om, gentehna in kong gen pak hi lel].

Zomi te pen thu kikum thei khollo in, tungnun kituh pahpah in thadah huai thei dingin ka tuat takpi hi. Thu hoih pipi zong tungnun kituh pah in, dotna khel pipi khawng kithusim saklo in nuaisiah suk pah sawm in, lungduai tak a kinialnial cih omlo in khuttum lik pahpah. A kup peih nawnloh ciang a bei mai, thuhoih ding pi mualsuah loh a kholsan tampi om ding hi.

ZONET leh SSPPNET sung bang i et leh tuma kum beisa te ah mi na kikum gawp khin ta hi. Kei kup ma in mi'n na kum khin uh hi, ahi zongin tuate in zom nawnlo hi phot hi. Pha tuam salo uh hiam, ahih kei leh mi tawh tungnun kituhna maimai ding ahih leh ci-a hun leh sum pammaih sa a kum nuam nawnlo hiam ka thei hi.

Mailam ah zong a phur khat in hong kum kik dinga, a peih tawp ah a bei kik mai ding cih a lauh huai hi. A tua bang a hun a beibei laitakin Zomi pawlkhat - vai suak, kawl suak, mikang suak, etc. etc. cih khawng om hi.

Tua ahih manin ei pau kithei teng a manlang theithei a ikigawm kei leh i pau i ngeina a mangthang dinga, i minam min zong History book bek ah a om mai ding hi cih keisang a theizaw vive hi hang.

Tua manin kikum in gen khawm zel in a hoihzaw ding, a thupizaw ding lam mainawt to khawm zel leng hoih ding hi. Zomi promote ding maw, Tribe minte promote zaw ding cih khawng zong e.

A theizaw te in hong kuppih ding lamen ni.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Tuesday, March 27, 2007

MIKHIAL KA HI TOPA

Aw Topa mikhila ka hi hong paisan in,
Ka hoihna leh felnate, ka hihna tengteng et in;
Nangma mai ah suanding ke’n neilo,
Ka innsung ka etciangin, nang tenna taak lah hilo,
Hizong leh itna in nong kemden hi.

Aw Topa! Pasian! Kua ka hi a? (Kua ka hi a?)
Ka innkuante bang hi hiam?
Hi tantan kei nong tunpih?

Leitung mite etbanga hong en lo in,
Ka sakmeel leh neih leh lam, Ka siamna leh pilna te;
Ka phuloh in kei nong domsang a!
Lei vualzawlna na bek hilo, Na vanmang tutphah thupi,
Na hong pia a, Topa ka phuloh hi.

Aw Topa na melvaak ken ka en’ ngam lo,
Na hoihna leh siangthona, na itna te ka muh in;
Ka khialhna te hong lang cian zel a,
Hih bang zah a Lal thupi, Itna tawh hong pii Topa,
Kong taisan kha zel hong maisak aw.

NGAIH AW NANG LEH TO JESU

- Evan. Langh Do Khup
Founder Evangelist, Khitui Gospel

Taang:
Ka saulim ah ngaihno hong khawl aw,
Ka laikhun ah sangbang hong no nuam ing;
Tun leh zua leh Sianmang lungawi in,
Von nih thum tawh lobang kitul leng e.

Lia:
Ngaih aw nang tawh tung Sianmang adingin,
Laukha zatam henkawl sutkhawm nuam ing;
Ngaihno nang tawh maciang suan khawm in,
Pianna Zolei giabang zuun khawm leng e.

Sakkik:
Ngaih aw, nang leh To Jesuh,
Ka nunna ah hong om ciang,
Sapna bangmah om nawn kei;
Ngaih aw, nang leh kei leh Jesuh,
Maciang suankhawm peuh le’ng,
Lungdeih teng libang kicing ta.

Taang:
Singdang vontawi, sakmeel a lawm zong,
Zotawi lianu sakmeel mah lawm zaw e;
Singtawi lianu tongdam a neem zong,
Zotawi lianu tongdam mah neem zaw lai!

Lia:
Singtawi taangpaal nibang a lun zong,
Zotawi taangpaal cibang kong teel zaw e;
Singtawi taangpaal vabang a pil zong,
Zosuan taangpaal haibang hong ngak ing e!

* * * K h i tu i G o s p e l – 2 0 0 3 * * *

TOPA AW HUN TOMNO

-Evan. Langh Do Khup
Founder Evangelist, Khitui Gospel

Sakkik :
Topa aw hun tomno, tomno sung bekbek,
Ka pallai ni hong zangsak lai aw.
Ka sen ngaihno leh ka tun leh zua tawh,
Topa nang adingin, laukha zatam henkawl sut nuam ing.

1. Tun aw, na vontawi; Zua aw, na tawi lia nu,
Ngaih aw, na sen vangngaih lungmawl lua e.
Tun leh zua zaitha khekman nai lo a,
Pham ding lai ah na e, Sian aw hambang hong huai lai ve aw.

2. Aw nuai simlai ah, dawn bang i tuah loh hang,
Ngaih aw na anglai ah pham nuam ing e.
Mawngbang hong kawi inla, Sen naubang hong pom in,
Ngaih aw na anglai pan, Sianmang siang lam va zuanta ning e.

3. Ka pallai hun hoih, la kik thei leng maw,
Topa nang adingin zang nuam sing maw.
Ka paallai zaitha hatna lah beita,
Ka duang patpuan bang sia, Heisa bang hong paal kik nawn lo ding.
* * * K h i tu i G o s p e l – 2 0 0 3 * * *

DALZAZI

- Hau Za Cin, Shillong


Tualai khangnote adingin i pate khang i cih theih, tuma kum sawmnih tan in zong diary (nisim hunzatdan ciamtehna) pen dalzazi kici ngangngang hi. Ahizongin tulai khangno pilna neite in ‘dalzazi’ ci nawn loin ‘diary’ kici ta a, tua manin tuni thulu dingin dalzazi azang ka hi hi (hihmun panin diary cih vive ka zang ta ding hi). I pate khang diary te kepcing ciat dingin hoih a, Zomite tangthu saal ahih manin mailam ah sum tampi tawh kilei nuam ding hi. Nu leh pate diary neite Sumgum nei khat hipah hi! Gentehna khat gen leng: Kei muh theih diary thupi penin, Murlen khua-a ZBC Pawlpi phuante laka khat (hong nusia sa) Pu Kham Ngo Thang diary hi. Kumsim sa kiman zah, buh neih zah, lokhawhna mun, naupiang, etc. ban ah khuasung leh innkuan sung thupiang khempeuh ciamtehpa hi-a; inn-papi, khuasung-papi/secretary cing mah mah hi ciin ka ciamteh hi. Ahizongin tua lam ka tamgen sawm kei a, ka gennopte anuai-a bangin gen suk zuaizuai pak leng.

December 23, 2002: Kumdang mah bangin Lungdam Bawl leh Kumthak zang dingin ka siamsinna Shillong nusia in Murlen ka zuan a, khua tungman loin Aizawl ah ‘LungdamBawl - 2002’ ka zang hi. Aizawl Zomite biakinn pen Ramhlun(S), lamtung ah om a, ‘A sangna lam ka kahto hi..’ cih la bangin kikahto ciaiciai hi. Biakinn sung i lut leh etlawm mahmah in’ siangtho a, lasak nuam in thungaih nuamsem hi. Mikangte kikhopna bangin puanak kang leh pheituam vom vive tawh kizem uh ahih manin kilawm a, biakinn zahtak in tu khipkhep uh hi. Biakinn dawlnih pha-a : atung ah kikhawmin a dawlnuai ah naupang nipisang nei uh hi. A dawlnuai deikhat pen biakinn cingte (tulaitak Pa Gin Sian Muan) omna hi-a, Lungdam Bawl niangtui awmna leh ann huanna zong hipah hi. Zunbuk numei leh pasal ading atuam in om a, tuidawn ding zong om in – vanzat tuamtuam kicing hi.

January 1, 2003: ‘Topa tungah lungdam ka ko ding..’ December 28, 2002 in khua tungin, ‘Kumthak Pawi–2003’ nuamtak in Vawksa tawh ka zang uh hi. Kumthak khek-leh-ni zatna dingin Ngalkhaat khat Pasian in Upa Suan Lian Thang tungtawn in hong pia a, nuamtak in kazang kik uh hi. Tukum Pawi lamdanna khat pen annkuang kilui nawn loin, annkuang kidawh zawta hi. ‘Buffe system’ kici a, ei kham dingzah eima kuang ciat tawh kidawh hi. Mikangte zatden ngeina hi mahleh Murlen ah akizat cilna hi-a, mi khempeuh kilawp sak mahmah hi! Khantohna namkhat!
Tutung khua ka ciah pen ka ngaihsutna ah thu nih hong piang hi. A khatna ah Laisim i hahkat mahmah ding kisam hi. Lo khawhna ding gam leh lei hoih nawn lo, nekzawnna haksa deuh deuh, sum leh pai kisam deuh deuh, Murlen khua hauhna -gamsa leh buh zong kinetum ta. Lungziin huai kasa hi. Ki itna lah kiam, angsung theihna lah khang. (Mikangte nuntak bangin) nang nekding nang thalawh in cih hita!
A taktak in cileng, nekzawnna pen a kip khat neih ding na himawk hi. Ak banga nektawm zong a nuntak pen tulai ciangin ahithei nawn lo thu hi. Miksi bangin innkuan kham ding kholsa, koihsa neih ding thupi hi. Tua dingin kal suan ngai a, paunak khat in - ‘mihing in a tam hinpih, ngasa in a tam sihpih’ a cih mah bangin mihing tamna lamlam ah nekzawnna kip zon ding hun hita hi.
A nihna pen Pasian phawk ding hi. Khangno pawlkhat Khangno kikhop ah kikhawm ngeilo bek hilo in pawlpi kikhopna zong a thupisim lo om hi. Tampi gen man lo ding ihih manin a tom in – mulkimhuai kasa hi. Midang eng lo, sum leh pai zong kiningcing, annkam lim-a cidamna zong hoih hi kha in teh, ahi zongin mailam dingpen (ka gensa) - mulkimhuai kasa hi. Mulkimhuai!!!

January 12, 2003: Upa Khai Za Dal tawh kum 2003 sung Hnahlan ZBC makai ding kiteelsak in ka pai uh a, nuamtakin ka zo thei uh hi. Hnahlan pawlpi pen a milip a tam loh uh hangin citak uh a, Pasian mucian uh a, khantoh sawm mahmah uh hi. Kimuang zo uh a (confident), manlah lo in lungsim kiptak tawh picing takin gamtang hiathiat uh hi. Hihpen mipil icih civilized or cultured society omdan hi. Ka sangkah pih ngei Nu Vung Ngaih Dim te inn ah nupi te khuppham hahkat dan a gen uh ka mangngilh thei kei hi. ‘Mihing a ne ding phazah zah ka pham uh hi’ ci uh hi. Mi 5 nek ding ahih leh khutdim 5 pham cihna! “Ki kham lo cih om lo a, kitangsam cih om tuan lo hi” ci uh hi!! (Ka mangngilh thei nai tuan kei hi!).

January 24, 2003: Champhai ZBC zum ah Laitai tatman pia in, Shillong naupang nipisang laibu ding leh kei ading Mangmuhna Hilhcianbu, Sia Job Thawngno laibu pawlkhat leh ZBC Steel Anniversary Souvenir leh CBA kum 40 cinna Souvenir te lei in Shillong ka tungsuk kik hi. Ka lamet bat loh, Sia Job Thawngno in PHUITONG Magazine ka khak a ngah man-a a lungdam thu hong gen bek hilo in ama laibu gelh bu tampi letsongin hong khak hi! Mi deihsakna i tung hong tunga i lungdam luat leh bang cih ding? Ken bel hibang hong deihsak ding mihoih hong pia Pasian tungah lungdam ka ko ziau hi! Cihna ding ka theih sunsun hi ven. Please…
Mipawite pattah a lunggulh thu leh, laigelh a hahkat sawm thu hong gelh-a ka zahtak mahmah hi. Mel kimu in ka kiho loh hangun a nuntakzia mi gen ka zaksa hi a, bangmah ka huh zawh loh hangin tha hong pia mahmah hi. Sanginn ah email ka sim leh Siapa leh Siapi Thang Za Tuan, leh Sia Paul Thuam Thang te hong email khak ka mu a, PHUITONG Magazine ka khak a ngah uh lungdam thu genna vive hi. Ahizongin asawt lo in Sia Paul Thuam Thang in hong nusia cih email ka sim leuleu a…… leitung ah khualzin ihihna ka phawk kik vat hi. Nungciangin a nopna vantung gam ah kimu pan ding hihang maw cih in ka kinem hi.

Cidam in nisim sangkah kikin hun awng ka neih sunsun ciangin ka laibu leite ka sim zel a, theih loh kalin kumlang bang hong beiman mawk hi! Thupiang tampi - ZBC Mission Khoppi khatveina Champhai ah om-a Sia J.M.Ngul Khan Pau in hong zatpih, Gambup numei kikhoppi Vapar ah kizang, Nipi Sangsia thusinna Champhai ah kinei, Zeisu maw Jesuh maw Jesu, etc. etc. a tuamtuam mimal leh pawlpi kalsuanna te zong ka phawkkhin mankei hi. Tua bek hilo in, Steel Anniversary Souvenir-a Murlen Pawlpi phutte min Pa Kham Khaw Thang kici pen Pa Kham Ngo Thang cih zawk ding leh March 7, 1987 Kikhoppi neihna khua Vapar kici pen Murlen cih zawk dingte zong (mailam ah khialhna a om nawn lohna dingin) asai Siate ka theisak mangngilh dektak liang hi.

* * * * * * * * * * * * * * *

THE 3RD L E N G K U L MEET OF THE MILLENIUM

Theme : Forever Young !!

Where : Lengkul's Café, NEHU Campus, Shillong
When : The 3rd October, 2003 (5 to 5)

Compere : Dr. Hau Za Chin, SRF (Chemistry)
Welcome to lengkuls' paradise : Dr. Johny Lalbiaklian, SRF (Sociology)
May I know you….. : Dr. Pum Khan Pau, SRF (History)

Drinks !! Drinks !! Drinks !!

Dos and dons in ... paradise : Dr. Soilalsiam, SRF (Geography)
The lengkuls' choice : Dr. Thianlalmuan, SRF (Pol. Science)
Short Speech : i f a n y
Khublei shibun : Dr. Khup Za Khai, SRF (Geography)
Bless this food : Dr. Pau Za Khup, SRF (Biochemistry)

d i n n e r


Lias : I'm a barbie girl…..world…
Taangs : Come on baby...yea…yea…yea






Sponsored, produced and hosted by the Lengkuls' – 2003

THE 2nd LENGKUL MEET OF THE NEW MILLENIUM THUPI TAKA ZATZAWH HITA :

Shillong (A LengkulNewsNetwork) :

A nihveina “LENGKUL MEET OF THE NEW MILLENIUM” Lengkuls’ Café, NEHU Campus, Shillong ah November 12, 2002 (5 to 5) niin nuamtak a zatzawh hita. Lengkul gawgimgem 18 kihel thei hi. Lengkul Advisor mifel Morninggloryjohny, Huntermuan, Whitecapkhup leh Tonichin te’n akguh leh voksa taak tengteng lengkulte nekzoh dingin cookerlian ah ana phitsak serser uh a, tuazawh in prokram thupi tak kipan hi.


Kumdang bang lo deuh in theme: The best is yet to be, our best is yet to be, our better-half is yet to be” cih thumvei dur deuh deuh in kigen zuahzuah hi. Ex-Miss Lengkul Luckykimboi zong appointment hau-lua-lo in hong kihel thei hileh nuamsa tho in a! Welcome to lengkuls’ paradise by Hotdogpau, Who am I to you by Whitecapkhup, Mirror mirror on the wall by Loverboymuan leh Novacancyparte te’n nuamtak in honsai ua, The secret of staying young demonstrate-na leng honnei uh hi. Hiai hun ah da-kul-est among the kuls-freshers - Charmching leh Hearthrobgou-te centre shock a aki shok zozot zoh un PIMPOM ki-exchange in hong kithoihdam uh hi. A taste of lengkuls paradise hun ah young scientist who fall in love with…PujohnyMglory in mipite mukvun chipsak man lo hi. Hui…ha..prokram nopdan khu meisen hi sih. Khublei shibun to all the Bah and Kong by Nemsummonicakhai leh bless this food by Scorethang ten a zat zawh ciang un gilmul vang phingpheng in mahni CRPF laikhun ciat ah zal dingin ka kikhen uh hi.

My heart goes sha la la la la…Till we meet again in the next meet…bye, sweet lengkuls’!
* * * * *

Friday, March 16, 2007

Kua gen? Koi ah -

(cimphawng):


1. ............ a Ni Dim hong nua-kik..... "hong nua-kik e!!!!!!"....
2. .....hanciam ou, hanciam ou....
3. ....... Nu, ka pi in hong bawlsia lua hiam?....... ......
4. ..... kei bel tuisik a bang........ ..
5. .....zin bang keei hang e.....
6. .........bawi, ka khuh hong suak vat si e......
7. ..... kong san zawh lohna thu a gen ding...... hong ci leng na dah lua dia.....
8. ........... van tawh nang i ong teh thei sam ding hia.......
9. ............ hai ngak thei ngak a i hong ngak hi e........... .
10 . .........Pa, ka khut sungah nong sia mai diam........ ...
11. ......... kei ading a bilvuhsa om cih hi kei ven, nang zong hi thei......
12. ........ na zawllui nu in hong hopih khit a kipan.....
13. ........ hong thusiam se si cia,..... nanga dia i hih theih sun hi e......
14. ........ Pa, ken 'ka' uthang hong ciah loh hang hong nusia lo ding ka hi maw Pa.....
15. ....... awle nu, awle pa..........
16. .......He, lai hilh, lai hilh kawm a hong pai..... i love you bang hong ci lecin kei a na nuam khin khian ding cih dan maw......... .
17. ......... sungpa aw..........
18. .......... inn pan na hawlkhiat hang, ka lungsim tawng pan cikmah hunin hawlkhia thei tuan kei ni teh......
19. ........... vai thupi khat nei hi veng kong hawh thei dia....
20. .......... aistiri acih na thei na, hong it, hong it mahmah ing.......
21. .......... nang adingin tel ding nih om - Japan pai ding maw, Tedim ah om zaw ding........ .
22. ........ Japan ah Sia Khual zong om cih za ing....(Niang bawi nui, bang hang ahi tam - a zum maw, a lungdam?)... ..
23. ......... tha kingah lua leh tua ci thei.....
24. .......... a dah a kap hi ke'ng, ka pa tha......... .
25. ........... ka sam bang hong hici tansak beih boih e, en vevua bombitual kiteeng...
26. .......... a bung khawng lai tawh kibawl hi sese a maw...., naute vai....... kei zong lai va en phot ning maw....
27. ........... ven van, tam man lua peuh mah e Sia Khual.... hong tepsak ziauziau e maw Set tawh, ...... hong pia kik pah hilo maw.... maitai e maw......
28. ........ AIDS i cih pen "mihing pumpi sungah natna a omsak thei a dal ding tha"....
29. ....... ka makpa ding pa zong sisan ka etsak kei vua leh......... ..
30 ........ kua teng om nai vua......... na mopawi tawh buai keei lo ding na hia..... hilo, kigen theilo...... ....
31. ..........Siavuanpa , bangcih ding, kei dah lua ing,........ ...
32. .......... dam kik thei ding hileng dam kik nuam mah ing.........
33. ........... Uthang nang kap kei ve.........
34. ......... Uthang ang ah.......... ......
35. .......... sanmun muangsa na hih leh........ tang kei zuan banga lia na zuan a leh ........
36. .......... nang hang, nang hang, nang hang, ............ .......
37. ........... e, hong pai ve, tuazah maw le....

and so on ...........

Cimphawng bek hi.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

L A I K H A K N U N U N G

Dear el'
All is fair in love and war ana hi mawk.

I kiitna hang pen itna bek mah hihen ci-a i gente, 'a tawp tan ading' cih loh mi i mawk ngaih loh thu i gente'n mualliam ta. Ahi zongin "itna hanga ki ngai, itna hang mah a kikhen" ihih pen lungkim huai sa ing. Kiteng mai unla… hong kicih lai in "aw" a na cikha leng... "Kei sangkah lai hi'ng, tua bang pah ding hi thei kei. Hong ngaih tak tak leh ka laisim zawh hong ngak hen," ci-a ka dawn pen kei tung hong tungkik a, "nang ka nu hon dot lai a hoih taka dawng lo hi ve cin…" Pasian in kei adingin midang hong koih sak a, nang adingin kei hong seh lo cihna himai, thupi kei.

"Dry flower" i lak khop ni a annkuang i um khopte…. NEHU Bus ah tuang khawm a, gam palak ah paakhoih i zonkhopte, zum pi pi a -- hoih hong sa ka hi… cih kong gen theihna dinga lawmte'n chance hong piak lai uh, 'tua bang gen kul kei, thei khin ing, ken zong hong ngai kei leng hitan hong zui lo ding ka hi…. nong cih ni-a i paina lamdung, dry flower neute i lawhna munte, etc..
Tua zawh ciang NEHU pan Sihzo kong lawhsakte uh mi muh ding lau a, lawm K' tawh NEHU Bus sungah polyethene bag-a ka gukguan tun'tun' laite uh ka genkhak uh ciang' nuih bang za zezen, 'hunlui' hita mai mah! Na nu sihzo-mehpok huan kong nek ni te uh….. oi hun leh nite'n mual liam zungzung a na hi mawk. Kum dang bang tho in SSPP sports hong tung kik a, guahzu nuai ah 'umbi' ka khuk khoppih ding om nawn kei mah leh - Liapaal etlawm, samtom biangno, maitai leh ngaihbangte tawh singdang ngailo laitual na lengkhawm ung.

Lamka ah kong hawh lai, na maitai loh dan leh kei nong muh cianga na maimialna te ka muh ciang (micih dan in) something fishy om in ka thei a, nong niangtui piak zong ka dawn tei hangin Shillong-a i dawnkhop zelte sangin lim-lo-zaw toh kibang hi. A taktak in bel lim veve ding hi. Niangtui dawn zo ka ciah uh ciang na nu in, "… ana khawl mah dih kon gennop om…" ciin na inn nunglam vuah hong samsuk a, "Midang kiangah 'aw' ka na ci ta uh. Nang Shillong a kon dot lai hoihtak-a hon dawng lo nahih ciang a...." Oh! bang hanga "Aw" ana ci mai lo ka hia ka ci nuam phial hi. Hoihno (ka no phuahna min uh) kianga ka gensa "nong ngaih tak tak leh hong ngak ding na hi…. " cih pen ka phawk kik a, ka ciah hi.

Lia leh tang ki itna pen a nop ciangin nop mah ven, a haksat ciangin hamsa sam ei maw. Khat lungdam khat kahna hi den mawk!! Itna i cih zong bang hiam? Itna i cih kidona hi. Itna-sang-zaw tang dinga kidona, itna-tam-pezaw hi dinga kidona. Itna tungnung kituhna. Itna galvan tuamtuam zatna mun hi mawk hi. Itna galphual (battle field) ah mi khempeuh kiding den a, galvan tuamtuam ki tawi ciat hi. Pawlkhat galvan sum leh pai, melhoihna, pilna, siamna, minthanna ahih laiin, pawlkhat galvan pen itna bek mah hi mawk hi. To pen a, muibun pen in, zong deih huai pen ahih manin neih ding zong baihlo hi. Tulai khangthak tampi in deih lo uh a, love me for a reason, let the reason be LOVE cih khawng ngaisang lo uh hi. A reason pen LOVE hong hiphawt peuh mah leh adang khempeuh zong hong piakthuah lai ding hi, lungnopna leh lungkimna te tawh?
Bawngsa kong lei uh i nekkhawm laite cikciang tuangtung kik thei ding hiam? Solkha tang nuai ah fone toh kiho lai te! Tung solkhapi mual dawn hong suah pan van lai atun dong phialphial i kiho te lawmte'n 'phone sawt zang pen' title hong pe liang uh hi. Nai thum sung khawng sawt i sak loh pen lawmte'n sawt sa thei lua uh hi di'ven, fone booth ah: "Make your call short, not more than 15minutes, think for others…" cih na suang uh a, tua manin thumang tak in sawt calls kizang thei a, mi hong theihsiamna uh lungdam huai vanglak hi!

Nunlui khempeuh genkim zawh ding hi lo a, gen mangngilh loh ding pawlkhat bel om hi. Na lawmnu toh nong hawh masak ni vua Frooti nong puak uh ka mangngilh kei a, nong hawh nunung pen vua ka hostel room sunga phalbi mei 'Heater' i awikhop-lai zong ka ngilh thei kei hi. Theitui, ko zong ka dawn ngei loh uh deihsak tuam vilvel-a kong puakte khawng uh tu'n thring mahmah tawh kibang liang hi. Lawmte'n, "I lawmpa'n Shillong ah Ngal man" hong cih top uh zong chu nuam sih e! Present tuam tuam i kipiakte gen ngai nawn kei. Ka Dairy sung-a na min tuang tengteng suhmit ka sawm a, sumit hileng (tua kum) ka dairy simtak nawnlo ding ahih manin ahi bangbangin koih zaw ning ciin ka khel kik hi. Na melhoihna, na kamsiamna leh na holim siamna ka miss mahmah hi. I nih bek-a na Ngasa meh uh Velview Cottage ah zumsim a i nek khop ni te mitkha ah lang ziaizuai lai a, i kiheel tung laia nikhat i vakkhop, Police Bazar painuam tuak hi napi kua mah kigen lo, inn tun cianga PB pai ut tuak i hihlam i gente pen i zum man hi lo a, romance effect hi zaw hi! Mi cih zel bangin ken zong, "gennop tampi toh" hunsak phot ning.
A ki itsa, itna hang mah a kikhen….
Mangpha.
Hun khat lai-a na it,
--C'

Saturday, March 10, 2007

How much?:

Nisim nitak nai nga a sat sim in ka Professor lab ah hong lut in "so what's the progress today?" cih hong dong den hi. Tuni bang sem na hiam?, how much, how big, how, how, how.....

Inn bang ah a kisuang milim khat ah i Topa hong itna 'This much' ciin a khutzaak in singlamteh tungah si hi cih ka mu ngei hi. Ama nuntakna natawm pia khia in a mawh a khialte hong it zen hi. Ei tung pan lamet neivetlo (condition omlo), nong it kik ding naak uh leh si ngam ing cilo a akicilphih hangin zong hong itna khiam tuanlo hi. Mihing tawh i ki lamdanna hi. Topa ahihna kilang hi. Muanhuai a belh huai hi mawk hi.

Mihingte hih zah in ki itlo, muanhuailo i hi hiam? Thuhkikna a om kei ding leh kihuh nuamlo, ki panpih nuamlo ihi kha hiam? Condition vive tawh na khat peuh peuh i paipih den kha hiam? Ui pen mihing adingin lawmhoih khat hi ciin kiciamteh hi. Ahi zongin tua ui in mihing khempeuh a it hi tuanlo a, a pi leh pu bek a it hi a, api leh pu in it hi cih a theih cian mahmah ciangin tua ui in zong a it hi a, akithukkik itna (conditional love) mah hi veve hi. Mihingte zong tua zah in hong it taktak hi, hong ngai taktak hi cih thei leeng ganhing ki itna sangin i ki itna sangzaw, lianzaw, kipzaw dingin ka um hi. Ahi zongin akithukkik itna mah hi a, i TOPA itna tawh a kilam dang hi kik hi.

Tan sawm all-D a ngah leh pahtawi ding cih pen kiciamna nei itna hi a, all-D a ngah kei leh a ki pahtawi ding hi lo hi. Na zawh limlim leh hong kipahtawi ding hi cih tawh a kilamdanna omlo hi. A condition, a kiciamna pen sangzaw cih bek hi. Naungek paithei tungte 'pai pai aktui lawhlawh' ciin a nute in lampai sinsak thei hi. A pai theih kei leh aktui lawhlo ding hi zen hi. Lametna leh kiciamna a tate lampai theih tung pan neisak pah cihna hi. Sumbuk ngak pawlkhat in hong genna vuah a vanzuak uh tam a khot leh 'pahtawina (bonus)' themkhat kipia ding hi cih om hih tuak hi.

I nisim nuntakna pen thuhkik ding lametna bek tawh a kidim den leh a gim huai mahmah ding hi mawk hi.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Nektawm zong tek:

A gilkial thei ciat, a gilvah thei ciat, sia leh pha leh a an duh thei ciatciat pen nisim nek ding i zon mah hong kisam masa mawk hi. Nek ding hong kicin ciangin nikten puansilh hoih, a kilawm ki lunggulh pan a, tuate hong kimtak ciangin inhoih lo hoih neih leh lam a manpha ki mit-hem ngam pan hi. Kei a tua ci in ka cihna hilo in mihing te lungsim paizia tuabang ahi cih mipilte in na kankhia uh hi.

Nek leh dawn pen sehnel gam a Israel te kianga manna a ki khiat bangin vantung pan hong kia mawk lo a, zon zawh thu bek tawh zong hong vung nei nai tuanlo in Topa hong piak tawh a kingawlo cih zong om thei hi. Topa leh a deihna zon masak ding tua hi leh adang teng zong hong kipia thuah ding cih mana nasem lo a nek muh ding cihna na hi lo leu leu a, thadah pa aw miksi te kiangah pai in a thanuam dan uh en in nang zong nasem in ciin hong kisawl thapai laii hi. Tua ahih manin ngaihsutna kician, upna kician, kingakna (foundation) kician nei masa inla, tua ciangin na nek ding zongin cihna ahi ding in ka um hi. Tua kingakna pen - mihing nuntak a zahtak huai sak gamtatna, mihing nuntak a tangsak upna, mihing nuntakna a siangthosak upna, suahtakna hong pia thuzuihna te ahi dingin ka um hi. Tua pen Zomi te adingin Christian suahna pen ana hi gige hi.

Hong nasak thei (natna hong guan hi a pupa in a seh uh) dawi leh kaute sungpan suahtakna, inkuan aneu pen pan a lianpen tan nuntakna ding hong hilh Lai Siangtho, mimal khat leh khat hong kilemsak Lai Siangtho, i gal leh ei hong hihsia nuam hong minsia sak nuam hong sawnpai nuam te natawm it teitei dinga hong hilh Lai Siangtho, i pian pan i sih tan, i nuntakna leh i kha mailam ding khempeuh hong hilh Lai Siangtho.... . tua upna nei, tua bang kingakna (founded in the word of God) ihih manin Zomite i hampha mahmah hi.

Tua te khempeuh hangin suakta tak in leitung ah i kalsuan thei hi. Sente in dawi lauhna nei lai uh a, Zomite ki suakta ta hi. Amau zong a lau taktak hi tuanlo in 'a upna vuah tua bang om' cihna hi zaw hi. Amau leh amau vangik kiguan, kilautawm sak, a proof om tuanlo napi 'hi kha inteh' cih tawh nuntakna hi. Zomite suakta i hih man in hamphat huai hi.

US President bush pen a pu a pa khangpan sumbawlmi ahih manun nisim nekzong lo hi. Tua manin a gam nasep limtak in sem thei hi. A nek ding lungkham vanvam kawm leh a gam nasep sem manlo ding hi.

Zomi makai pawlkhat zong President Bush bangin nektawm lunggulh nawnlo hi leh i gam leh lei in nakpi takin khantoh lawh ding (gam leh lei cih ciang a mi leh a welfare khempeuh kihel pah cihna hi). Ahi zongin tua bang nuntakna ah a tungzo nailo minam hilai phot i hih manin 'nektawm zong tek' ki hi lai mawk hi.

Pupa hun a kumkhat lo khawh na pan inkuan kham pianga, tu hun ciang piang nawnlo mawk ahih manin sumbawlna leh sumbuk bawlna bek tawh kihau zo bek ding hi leh kilawm hi. "Sum in no a keuh kei leh sum hi lo hi" cih pen economics lamte tuat dan hi. Tu hun pen nektawm zonna zong sum no keuhsak ding hih tuakta hi. Neihzahzah nupi te kawng ipsungah uih lianga bilh cip hun hi nawnlo in a meet ding, a pung ding zonga kipei hun, siangtho tak manpha tak a summeet bawl hun hih tuak ta hi. Business lo tawh mihing ki hauzo taktak lo hi. Kumpi nasem ten ni 30 a sep pen summeet bawlte in nikhat in ngah leklek thei hi. Ni 30 zawh cianga zah 30 in hauzaw ding a, a sawm-a-khat (Tithe) zong a zah 30 in tamzaw ding cihna hi. Vantungah lungdamna lian dinga, leitungah zong lungdamna lian ding hi.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Rev. Dr. JM Ngul Khan Pau lungdampihna in:

Leitung kiuli ah om Zomi te aw, kal khat hong beiin ni sagih hong cingto kik leh leitungbup a Zomi te in i nasep maban ciat mah i zom dingin ka um hi.

Tua laitak in India gam Guwahati khuapi Council of Baptist Churches in North East India (CBCNEI, www.cbcnei.com) huangsung ah General Secretary a sem Zomi, sia Rev. Dr. JM Ngul Khan Pau in Pasian nasem dinga a kalsuan zawh kum 25 cinna (Silver Jubilee) leh a zi Nu Lucy Eng Ja Dim tawh pumkhat a suak zawh uh kum 20 cinna 'a simple but meaningful celebration' zang dinguh hi. Amau leh a tate nih Tg. Daniel Gin Sian Mung (BA-Iyr) leh Tg. Toshi Thang Lian Mang (class VIII) nakpi takin i lungdampih hi.

Mizogam Murlen khua ah Christian a suak masa leh pawlpi upa a sem masapen Upa Thuam Za Gin sung pan piangin, Panzawl khua Lamka ah khangkhia a, Churachandpur College leh Union Biblical Seminary pan BA leh BD a zawh khit ciang Shillong ah Student Chapalain sem in, tua sungin St George College, Israel ah kha thum sung Israel and the Holy Land cih ah summer cource kah a, tua pan Western Baptist Seminary, Portland, Oregon ah Doctor of Missiology zo hi.

A kipatna a neu hangin (inn 100 zong a pha lo Murlen pan) a tunna ding ciangtan a neilo Pasian in leitung kimvial in khual zinsak a, Ama thu leh la tangko dingin minam tuamtuam lak ah hong zatsak hi. Aman a gen den leh thupi pen hi-a a ngaihsut pen "Pasian Bek Mah Minthang Hen" cih hi.

Hau Za Cin
Phuitong Liim
[Lungdampihna lai khat a nuai ah kong belh hi.]
---------

PASIAN BEK MAH MINTHANG HEN

by Dr. Hau Za Cin, Taipei

“Topa aw, hih tapa a nuntakna nong hawisak (taak-a ahih leh),
nangma nasem dingin kong ap uh hi”

January 31, 1981 zingsangin na lungsim ah bang thu teng a om tam maw! Nu leh pa thungetna tangtung sak dinga na kalsuan khiat niin bangteng na ngaihsun tam maw! Amau hong muh theih nawn loh hangin, tuni in, vantung ah lungdamna lian ding a, nakpi takin vantung mite tawh phatna lasa-in lam ding uh hi. Khangluite in ‘nu leh pa thumang a nahlawh peek’ a cih uh pen khanglui thu bek hi loin, Pasian thu tawh zong kituak a, Pasian thu zuih zawh ciangin zong tangtung toto hi cih hong musak hi.

A nuam ding, a hamsa ding mukhollo ding na hih manin ‘upna’ bek mah tawh kalsuanin bulpan na hih ding ka um hi (Piancilna 12). Ahi zongin na tel mahmah thu khat om ding a, na muh kilkel khat om ding hi. ‘Zan na ihmut kal in hong cing ding a, na khanlawh ciang zong hong hopih ding hi, na gamtatzia ding zong hong hilh ding hi’ a kicipa mucian lua na hih manin na lungsim-a sapna aw pen ‘aw’ ci-in na dawn ciang a khentat khin hi dingin ka um hi. ‘Mit tawh na kimuh theih loh hang, nong hona aw ka za’… tua ‘aw’ na zak pan kum sawmnih-le-nga sung hong makaih, hong kalsuan pih, haksatna tuamtuam hong zosak, cidam ludamna hong pia; nat-hun gim-hun a om tei hangin hong gualzosakpa vanglian Pasian hi a, nakpi taka phat ding kilawm mah hi.

Na mi-le-sate bek hilo, leitung minam tuamtuam lak ah tangzai taka hong zang a, Ama’ minthanna dinga leitung mun tuamtuam ah Lungdamna Thu (Gospel, the Good News) hong tangko sak a; vantung thu bek hilo, leitung thu zong dottak dinga hong seekpa-in na mailam zong hong gualzohpih zel ding a, a lianzaw gam hong tuancil sakin, a tangzaizaw in hong zanglai ding hi cih ka um hi. Hi zahta thupha pen nangma pilna pan hong pai bek hilo ding a, Pasian pan hong luangkhia itna thupha taktak hi ding hi. A pil khempeuh thu kidong hi tuan lo a, a pil khempeuh kizah tak hi tuanlo hi.
1981 kuma B.A. hoih tak a zo thei pen IAS nuamtakin ngah thei ding cih ka um hi (IAS pen India gam officer sangpenpente hi). Ahi zongin leitung sangin na itzawk, na khiatlah zawk khat om a, tua in leitung nate itloin vantung nate hong lunggulhsak zaw hi ding hi. Aw! India President khaliim nuaiah nuamtaka nungta ding kimlai Union Biblical Seminary, Pune zuan dinga meileng ticket na lei lunglung pen leitung mite muhna ah haihuai lua hilo hiam? ‘Khangkhat nuntak leltak kigim bawl nuam si cia, inn-le-lo hoih deih lo na hi hiam?’ Singlamteh thu pen mangthangte adingin ‘haihuai’ hi takpi hi.

Aw! doctorate degree hong tun laia Shillong common room ah ei bek-a i et guauguau khong nuam kei buang ei maw. IAS na pass-ni hi leh hong cibai nuam mi’ kigual ding hizen ve’n! Zi leh ta nei in ‘pa’ na hih taak hangin hong saat ngam, hong taai ngam dingte beekin hong muhpih lai leh maw ka cici hi. Murlen khua neucik ah pianga, Pangzawl khuata ah khangkhia a, khuapi lak ah zong a lianlo Shillong leh Guwahati pan leitung muntuam tuam ah Pasian in leitung mite a itna thu, a kigengen a kigen cim theilo Lungdamna Thu, Gospel, i Topa Jesuh leh a nungzuite natawmin a nuntakna uh taan lianga a tangko pihsa uh tua maban zom dinga Pasian in hong zat pen a lamdang hi. Na kipatna lian lo a, Topa hong zatna lian hi. Nazareth leh Bethlehem khua hong phawksak hi. Itna mit tawh galin don leng Bethlehem leh gan ankuang sung, Topa mimbang a pianna mun lenliang hi zen si e!

Midang khempeuh in hong nungngatsan ciang zong hong taisan lo-a na lang khatah pang thei ding zi hoih tak Topa in hong piak manin leh, ‘hehna a om leh nitumsak lo ding’ na cih tawh kalsuan na patzawh uh ‘kum sawmnihna’ bang melmu theiin lungdamna pawi bawl thei ding cih ka zak ciangin nakpi takin kong lungdampih hi. Oliv kung dawng hilhhelh banga hoih tapa nihte in na thaltang hatte uh hong hi to lai hen. Kum sawmnih hong makaihpa mah in mailam zong hong gualzawhpih hen la, na ki itna uh a ni a ni in khangsemsem ta hen. Kiten kum lah hong tam semsem, ngaih meel lah hoih semsem (Sia Lang Do Khup).

Kong it mahmahna leh kong zahtak mahmahna khat pen kum sawm val Shillong ah i tenkhop sungin na hehmel uh kimu lo a, maigum meel kimu lo hi. Awtongh kiza lo a, inkuan kitot gamgam omlo hi. Lai Siangtho sim-a thu ngeen khawm in, lasa khawm a ciamnui khawm in hun nuamtak na zang uh hi. Lengla peuhmah deidan nei loin limtakin na do uh hi. Hih ka mit mahmah tawh ka muhte – Pasian hong piak itna hang bekmah hi ding hi ciin ka ciamteh hi. Mihing hoihna bek tawh sepzawh ding hi kei. Tua zah thahatna pen pilman hi lo-a, ngaihsut zawh man zong hi lo hi. ‘Zawhna’ hong pia den, tha hong guan den khat om hi ding hi. Tua pen na gengen, na tangko den, nisim na ngaihsutsut, pulpit tung hi ta leh, innsungah hi ta leh, lamzik leh theih loh te kiangh zong na gengen pa’ Pasian hi ding hi.
May 1991, New Lamka ‘CBA Mission Kikhoppi’ ah ikimuh ciil pan tuni ciang ah kum sawm-le-guk pha man hi. Tua mission khoppi in ‘bang gah suang hiam’ cih bel misia mipha guhngek pailet donga amu kilkel pa bekin thei ding a; April 1993, Zomi Students Evangelistic Camp, Barapani, Shillong ah Topa hoihna sin unla, hoih hi ciin thei un, amah a bel miin mi lungdam ahi hi cih pen zong ‘Topa hoihna a sin’ bangzah om hiam cih i biak Pasian bek mahin thei ding hi. Ze-etna ka tuak ciangin Jesu in, ‘khuavak bang na hi uh hi, ci al bang na hi uh hi’ (Matt 5: 13-16) a cih kammal tawh ka do zo zel hi. Na kammal ka mangngilh theih loh pawlkhat om a, tuate lak pan ‘I tenna leitung hong kilamdang ding hi, tua kilamdanna ah na suakta zo diam, ahih kei leh thankikpi (dinosaur) bangin na maimang zaw diam’ cih leh Zomi Baptist Church, Mizogam in Sial tawh na Doctor of Missiology degree hong lopsak lai-a ‘Doctorate degree ka ngah ciangin bangmah ka theih loh lam ka thei hi’ na cihte ka phawk kik hi.
Toshi Thang Lian Mang pianni zingsang zato pan nong ciah lai-a na lungdammeel leh na laibu ‘Youth Culture’ zawhni-a Nu Dim tawh scooter ah nong puaksuk vua na lungdammeelte ka mitkha ah a mangthei kei hi. ‘Tuivai ngasa keu’ leh phalbi zingsang nisuak kizawl ka sa a, vawk khawi, huan bawl leh tuitawi hunte ‘nidang lai’ hong suak ta hi. Guwahati ah Brahmaputra tuikhangin inn hong tup mahmah nawngkai ka sa lai pen hi.
Theih loh kal in CBCNEI General Secretary hun nih (2x5years) bang a sem man hiin, i kimuh tunga nursery kah Daniel in College hong kahta cih khawng ka ngaih sut ciang’ theih loh kalin hun saupi na paizo mah hi ka ci hi. Nu Dim in Priscilla Centre a pat tuungin Brahmaputra gallam ah siksakol tawh va kuan zel a, ahi zongin tuni in tuate gah ahi, mi bangzah hiamin Pasian hong muh uh ciangin Shillong pan Guwahati na zot uh zong Topa hong deihna mah hi ding hi ciin ka ngaihsun hi. Ka pumpi in kong kihel theiloh hangin Silver Jubilee leh kitenkum sawmnihna Pawi ah ka lungsim leh ngaihsutna khempeuh no tawh om dinga, hong phawk mahmah ding ka hi. Kong deihsakna leh itna kong khak hi. Ka gennop tampi omlai, ahi zongin ka lungdam diakna khat tawh hong hialbawl phot ning.

Mikangpau siamlo pan hih ciang ka tun theihna pen nong pattahna leh nong itna hang uh hi ciin ka ciamteh hi. Sawm-a-khat piak ding nong sinsak laiun ka gen loh hangin hamsa kasa hi (Ahang pen khasim ka sum ngahzah zong nong theihpih hun uh om maithei hi). Ahi zongin Pasian in kum khat-a khatvei pia thei ding panin khasim-a pia thei dingin hong phungvuh a, tua bek hilo in a kumsimin a tamzaw sem pia thei dingin hong lamsang lai tazen hi. Khuata naupang, English zong a pau theilo pa thupha saan dingin manpha a, thupi a, lamdang hi!!

Tua ahih manin u le nau, nu leh pa leh Zomi khempeuhte aw - a pilna, a siamna, a pumpi leh neih-le-lam khatzong siitlo-a eite leh mihing khempeuh hong piangsakpa Pasian adinga ‘a pia ngam’ Sia Jamang Ngul Khan Pau Silver Jubilee pawi nakpi takin lungdampih ni. Tua bek hiloin hih ciang a tuntheihna dinga a langkhatah a pang thei tawntung a zi Sianu Lucy Eng Ja Dim tawh a nuam a haksa thuak khawm dinga a kitenzawh uh kum sawmnih cinna pawi zong nakpi takin lungsim takpi tawh lungdampih hang. Pasian thupha tapa nih Daniel Gin Sian Mung leh Toshi Thang Lian Mang zong nu leh pa deihna a tangtungsak, Pasian a minthangsak tano hong hi dingin Topa mah in hong kepsak henla, bangbang ahi ta zongin - Pasian bek mah minthang tawntung ta hen. //

English na siam hiam?:

Na pau thei hiam, na at thei hiam, na sim thei hiam? English na siam hiam? Siam kisam na sa hiam? Siam kisam mah hi. Ahi zongin i pianpih hilo ahih manin siam mahmah ding kuaman hong lamen lo a, lametna zong om masa lo hi. Siam mahmah kei ta leeng zumhuai lo a, i innsung pau hilo hi. I beh i phung tawh i kihona hilo in i tengta kineihna pau ana hilo hi ven. I thei het kei kiuhkeuh zongin kuaman hong mawhsak theihna om lo a, kuaman hong nuihsan na ding a hang omlo a, niamna leh saanna tehna zong hi lo hi. A thei masa te ahampha cihman bek hi a, i theih nunun hang a zumhuaina om tuanlo hi.

Ahi zongin sangnaupang khat, tulai leitung pilna sin khat adingin English pen a siam ngeingei ding a kisam tawh kibangta hi. Zomite in leitung bup nawk ding leh tuancil dinga kal i suan laitak in pau a theih nop pen leh a sin olpen English hi mawk hi. Ahangpen i Zolai tawh kibang mahmah, ki naih mahmah hi. Leitung bup ah zong a na kizeel zaw phot ahih manin a hamphat huai sawnsawn hi.

English siam leh siam loh a theih nop uh ciangin kiho sak masa lo uh hi. Vaidawnna leh vaikhakna kam gensak a (Welcome, Farewell speech), Thuakpihna thu gensak in (condolence message), laikhak atsak uh hi (letter writing). Tua thum ah a zattheih leh, a gennop a kitel leh a dang kihona pau mawkmawk pen a ollua zaw ana hi hi. I dahna bang gensiam, i lungdamna bang gensiam, khamuanna thu gensiam cih pen paukhat a zangkim thei in kingaihsun hi.

Pau khat peuhpeuh i pianpih loh, i innsung ah i zatloh, i ankuang tung thungetna in i neih loh pen i siam pah kei leh zong zumhuai in ka ngaihsun kei a, a siam pahpah te enhuai bel kasa hi. Ka sangsia pa khat in pau nam 11 thei a, a vekin a paunak natawm uh thei mawk hi. A kisin sin hilo napi khatvei a zak pen ciamteh toto thei dan hi, talent hoih neih mahmah hi.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Delhi ah motor free zat theih thu

Lungdam huai e:

Mi gawlsung tungsa a sawkkhiat sak ngam a om lai in na hoih sem nuam, mi panpih nuam leh Lai Siangtho in Baal mai ah a kun ngeilo, Topa lamah a pang mi tul sagih (7000) omlai hi lo hiam acih khawng ka phawk vangvang hi.

Delhi ka zin masak in group a zin ka hih manun Auto ka lak uh leh ka tun uh ciang Rs. 60, Rs. 90, Rs.120 kipia bialbual mawk hi. The price in the shops are directly proportional to your dress cih dan deuh in, Auto tuan man pen mun dang bang lo in 'deek siam ah kinga' hi mawk a, lungsim nuam hetlo hi.

Tua manin hih banga Inkuan phatuamngai om pen pahtak huai, zahtak huai kasa hi. A sum piak hi leh zong sap taak lua hi in ka ngaihsun hi. Phatuamngaihna pen thukkik ding lametna omlo ahih manin itna zong hi pah a, zahtak huai hi. Mother Teressa in muh kik ding lamen lo in sem a, leitung in nuihsan phial ta leh aman nuamsa a, a lungkim hi. A pahtawi uh leh a lungdamna khang tuanlo a aki gensiat sak leh a thanuamna kiam tuanlo hi.

A san khempeuh sakhi hilo cih bangin mihing khempeuh a materialistic na hi zenzen kei ei.

Hau Za Cin
Phuitong Liim
------------

H I L H C H E T N A

Hiai motor zattheih chihthu pen Commercial a kihih hithahah kei ei. Hiai hi YPAly kichi in a hilhchian khin kasa. Phatuamngaihna dan hi. Kol leh Vai te lak a i tuah haksatna te a kiam theihna ding chihdan hi. Official a Ki Register a Rate bikhiah chihte hithahah kei ei.

Hiai thu ziaka Negative Approach omtheite Positive suaksak ni ei. Awlmohna ziaka Net a kon kap hi ei. SSPP net a na simkha a theihsiamlouhna omthei tengteng in hiai issue focus in ana nei nawn kei un. Ngaihbuai theih omte mangngilh zaw nihang. Lungdam ung.

SSPP net simteng teng -- Mangpha leh Omnuam, Damchiatni.

Haununsiamte Innkuan
New Delhi.
9210816291

Na vun a sah hia?:

En votsa a puan a lum theithei i silh lai tak in nungak pawlkhat in puan-ak gina zong silh sese lo, nik kician zong silh lo in hong vak hialhial lel uh a, vot sa lo uh ahi tam cih hong ngaihsun sak hi. Phalbi hi ta leh votsa se lo a vun uh sah deuh ahi tam, a lungsim uh sahzaw a hi tam. Ahih kei leh cidam lua in a pumpi in khualum a piak pen lumzo lel a a pualam khuavot zong phawksak lo ahi tam. Ahih kei leh vot sa pipi mah nalh ding utzaw a, a votsalo ki neih ahi tam..... a theite gen danin 'hoih loh khak ding lau' hih tuak zaw hi, nalh ding pen thupi mawk hi........ khatveivei tangval te zong puanlum silh ngailo in om thei cih khat za ngei ing, amau a bel tuam deuh 'phalbi puanlum haikhat' cihte pawl hih tuak.

Zomi te nuntakna ah kumkhat in hun thum kikhek a - Khuakhal hun, Tuuk hun leh Phalbi hun ahi hi.

Khuakhal hun sung lum kisa a puan-ak pan thei thei leh khua-ul hup thei patpuan (cotton fabric) kilim zata, khuavot kiphawk lo hi. Tuivot leh singlim kingai a theithuk leh ci-al kituak se hi. Tuuk hun hong tun tak ciangin guahpi van-awn in zu a hih manin ci pumpi kawt a, inlim leh insung nawngin huihvot hiauhiau nung den a, meilum leh puanlum kingai a, vaimim em leeng nuamse hi. Phalbi hong tun tak ciangin a votdan kibang nawnlo a, nu te in tate kiangah na puanlum silh in ciin khuavot a thuak loh ding a hilh den uh hi.

Singteh kikhek bangin khuahun zong kikhek a khuahun kikhek bangin ngaihsutna zong kikhek hi. Ahi zongin a kikhek ngeilo pawlkhat omveve a, nungak pawlkhat in nalh loh a lauh luat manin khuavot zong phawk lo a, vot a salo hi lo hi. Tangval pawlkhat in 'sunglam phalbi puanlum' a silh uh pen vot a sak man uh hi khin tuanlo hi. Vot ta leh nalh kisam, khualum ta leh sunglam puanlum silh veve.... vun sah dan kibang lo hi....

Hau Za Cin
Phuitong Liim

[.... nong dotna uh, ka theih tel thu hi kei in, upmawh nei ing, ka upmawh dan hong kum leng.]

Body Spray pen ka khatvei zakna hi. Numeite nopsakna ding pen Cosmetic Research tein a lim ngaihsut mahmah uh hi mawk hi.

A zatui lian pen thei kei ing. Ka upmawh danin nisa dona, sun screen dan khat, pumpi tungpan cilum a huthe ding dalna (heat leak proof) ahi tam ci ing. Vun leh stocking kikal ah tua cilum a thaamsak ding zatui hi dingin um ing, huthe khia lo in. Pumpi in cilum khua-ul dan-a vun vang pan a paihkhiat zelte stocking tawh kikal ah meikaai bangin (cloudy sky or fog) zaamsak, lengkhia saklo ahi tam ci ing. Cosmetics Research lamte in applied science pen limsin mahmah uh a, ahi zongin nai bangzah sung kithaamsak thei diam ka thei hi. A stable dan tawh kisai in nai 3, nai 4 sung cih bang kimang thei bek ding hi. Tua zawh ciangin kisia in ahu suak kik khin dinga (disintegrate or break down), a cilum dalna bei ding hi. Vun leh stocking kikal pen 2cm bang pha ding ahih manin spray pen sah mahmah in thaam dinga, cilum pen huthesak lo takpi ding hi.

Uitui pen lamdang sa ing. Ahi zongin a tunga spray zahin bel nai tam a ki manglo zaw dingin um mawk veng aw.... ahang pen uitui sunga chemicals te a ki design lo hi ding ahih ciangin.... (nature self design ahih leh thutuam). Uisa peuhpeuh i nek khit ciangin ihmut suak sak in i tha zawsak niangnuanga, i gilpisunga lumsak heha hi.

A lamdang pipi research hih ding tam mawk ei maw!!

Hau Za Cin
Phuitong Liim

'Pang teitei in aw!!'

Sihna laikhun zal a gimlua, nasa lua, thuak zo nawnlo, hi thei nawn mahmah lo.... leitung nusia mai dinga amah leh amah zong a kiphal takpi ciangin zong a tanu in phal nai tuanlo a, hisak theilo in 'Pa aw pang teitei in aw' ciin khoh hi. Amah it leh ngai, a khiatlahte it hangin khohzo nawnlo, it mah taleng hong paisan ngai, a dam ding sangin a sih dingin bukzozawta ahih manin..... khasiat huai a, dahhuai hi. Sihna pen mulkim huai a, maingap huailo in, ki mudah ngaungau hi. Hong paisan ding it leh ngaihte ki khoh nuam ta leh, 'Pang teitei in aw' ciin tha i pia a, ki thahatsak in, pasal hilo na hiam, kithanemsak kei in i ci a, ahi zongin a natna a zawngkhalna lianlua ahih manin ei itman bek tawh kilenzolo lo in vantung mite in akha tung vuah pua in vanlamah lentoh pih uh hi.

A pumpi hawm bek hong nusiat ahih manin a taksa leh a lungsim, a kha khempeuh vantungah ciahpih a, it leh ngaih a pai masa te tawh kimu dingin hong lensan hi. A tak mu nawnlo ihih manin a luang hawm bekin (ama mihing hihna mah pua laisi a hih manin) hong khasia sak a, khitui luangsak hi.

Mihing sihna pen khasiat huaia, nuntakna nei khempeuh a sih kisam hi si hi. Ganhing te in kha a nei hiam kithei lo a, mihing kha ahih leh i upna leh biakna in vantung Pasian kiangah tung hi ciin hong hilh hi. Kikhen nawnlo ding cihna hi. Christian te sihna pen a nuamzaw ding, a hoih zaw dinga sihna hi ciin hong kisinsak hangin a pai masa ding kuamah kisawl ngeilo a, kuamah kituh lo hi. Kinepna leh ki lungnopsakna bek ahi tam cih bel thei tuan kei ing.

Mihing bek silo in gam leh minam zong si thei a, kha a neih loh hangin mihing zah mahin ithuai thei hi. Pammaih kisa in ki it vanvan veve a, mihing sangin zong ki itzaw thei hi. Tua ahih manin khasiat kahna aw....'na pang teitei in aw'......

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Kua na zahtaka le?:

Hong lamto thei, hong liansak thei, hong thupi sak thei te bek na zahtak hiam? Officer na hihna hong behlap sak thei, milianzaw ah hong khangtosak thei (promote thei) te bek na zahtak hiam? Thusia gen in thu hoih lo semin om ta lecin hong pakta hong zahtak te na zahtak hiam? Ahih kei leh mihoih hi dinga hong pantah, siatna peuhmah tawh hong kipelhsak nuam, na hoih ding, na migit ding hong deihte na zahtak zaw hiam? Hong phat den leh, a sia bawlin, a pha bawl ta lecin hong pomsak den mawkte na zahtak zaw hiam?

Na hoih na sep ciang hong pakta a, lampi na sikkhialh ciang na banpan hong mana hong len hong samkik, lampi maan hong tawnsak kikte na zahtak zaw hiam?

Lamet ding bang hiam na neih ciang lawmhoih pen banga hong naih a, nang tung bang bangmah a kisap nawnloh ciang ek nusiat zun nusiata hong nusia te na zahtak zaw hiam?

(Dotna khat bek dingin hong sau dektak in hunsak phot ni)

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Lungdamna luankhi (Tears of joy):

Lungdamna luankhi te luang dinga,
'Kei hong Honpa aw' ciin lungdam in la kasa ding

Hun beisa te i et kik ciangin lungdamna luankhi luangsak ding nuntakna bangzah i nei hiam? Kha lamah la phuakpa in Gupkhiat ahi cih a ki theih leh a sanni pen lungdam in enkik a, lungdamna luankhi luangsak hi. Tua suahtakna a ngah pan lungnuam a a nuntak dan hong lak a, vantung dong ah lungdampih cih hong musak hi. Kha lam bek hilo taksa leh pumpi lamah zong luankhi nulsak ding lungdamna mihing in i neih ding ka lamen hi. Ebenezer mualsuang phuh ding i neih ding lamet huai. I thupha te simsim leeng Topa in hong kepna te i thei ding hi ciin laphuakpa khat in na gen a, lungdamna te theihpih ding, acknowledge ding cih hong deih hi. Jubilee tuamtuam leh anniversary i neih te pen Topa tungah i lungdamna lahna hong hi toto kasa hi.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Zomi leh Beh min tawh kisai

Themkhat kei zong hong kum kik nuam ing: A family name, surname, or last name is the part of a person's name that indicates to what family he or she belongs kici hi.

1. Min i cih bang hiam?:

Kisapna ding, kiciamtehna ding bek ahi hiam. Leitung mun tampi tua aci om dinga, a ut peuh phuak lel ding uh hi. Ahi zongin Zomi te'n min a deih peuh uh phuak ngei lo a, ahihna ciang bek uh phuak ahih manin Inkuan tangthu gelhna laibupi ahi hi. Family Record book ahi hi. Zomi Inkuan khat min a tupa pan a pa a pu, a pusawn ah lehkan toto leng (or vice versa, asuk lamin zong) amau inkuan tangthu khempeuh na kiciamteh dinga, sihzawh mualsuang leh vanneih te tawh gawmkhawm leeng tuate inkuan i thei ngei het kei zongin thupi uh hi, thupi lo uh hi cih khat tangthu, behkhat tangthu pen kim mahmah ding hi. Tua manin min pen Zomi te adingin 'kisapna ding bek hilo' in 'Inkuan laibupi' hi mawk hi. Tua manin thuneu loin minphuahdan zong paidan khat na nei uh hi. Saman lo pi, sa go lo pi in Za Kap, Za Go cih min phuak thei lo hi (deih in hoih sa ta leh min nuihsan ding hi).


2. Min at dan tuamtuam:

English, German, Dutch, French leh adang pawlkhat in min pen kammal nih hiam thum bek nei uh a, a tawpna ah behmin (family name, surname or last name) na zang uh hi. e.g. Gearge Walker Bush (Bush pen a beh min cihna hi). Spain te in min nih hiam thum hiam nei uh a, a nu leh pa behmin tuak tawh zong min nei uh hi. Italy te in min kammal khat leh Behmin na bulh ziauziau uh a, olsak mahmah uh hi. Portuguese te in bel min nih leh thum leh behmin 1 pan 4 bang na nei mawk uh hi.

Tu laitak i zat dan pen nu leh pa min phuak (pi leh pu, pate, ni leh gangte hizaw) pen kizanga a tawpna ah behmin i koih hi. e.g. Zam King Mang Bawmkhai (hong na theisiam henla). Behmin a tawpna ah koih pen a tunga i gensa te banah Russia te zatdan zong na hi hi.

Phillipines te leuleu in tuni tan in zong behmin neilo om uh ahih manin kumpi in A, B, C, laimal tawh a kipan dingin a gamkhen hi. e.g. Leilu lam te A tawh kipan ding, Leitaw lamte C tawh kipan ding, a gam laizanga omte G tawh kipan ding cih bangin a gamkhen na hawm a, A tawh a kipat nak leh a ut peuh behmin kiphuaktawm thei uh cih dan om kha hi. Nupa in a tate min ah a nuleh pa behmin hyphen koih in zangsak uh hi. Zomin phuah dan in gentehna khat zang leng, gualnam leh guite tanumei min ding pen Lian Cing Gualnam-Guite, (a numei gualnam hizaw leh a tanu uh min pen Lian Cing Guite-Gualnam) etc cih dan hi ei.......

China, Korea, Japan, Vietnam, etc te leuleu in min kammal 1, 2 or 3 nei uh a, ahi zong in a gelh uh ciangin behmin gelh masa hamtang uh hi. e.g. Mao Zedong pen Mao (behmin) Ze-dong (Ze leh Dong pen a min kiphuak pen hi). Hi dan in gelh ding hi leeng (Sia King Mang mah in hong na theisiam henla) Bawmkhai Zam King Mang cih ding hi. Bruce Lee ci a i theih pen a min taktak ah Lee Siu Lung hi, Lee pen a behmin, Siu Lung pen a kiphuak min hi. Jet Li zong Li Lian Chie hi a Li pen a behmin a dangte a kiphuak min hi kik hi.

Leitung bup paidan (Shillong a Khasi leh Canada ah namkhate cih loh) ah nupa kiten ciang pasal behmin kila hi. Ahi zongin mikangte pasal 10 vei a nei bang om leh a tate behmin kibanglo ding cihna hi.

3. Zomite min leh a atdan:

Zomi te pen min phuah dan ah a mindap (foundation, base, a kingakna, a bulpi, a kibulpatna, a dapphah) aki nei ngeingei ahih manin kammal khat (a bul patna) pen a kineisa hi pah a, a phuakte in a ban a deih dandan a deih zahzah kammal phuak thei hi. e.g. Mindap + Za Hau, Za Kap, Za Go, Lian Thang, Lian Tual, Lian Kham, Lian Tuang, etc

Min at ciangin official peuhmah ah Lamka lamte in behmin tawh a at pahpah uh pen a hoihna khat om kasa mahmah hi. Official ka cih ciangin kumpi min khumna leh lai pawimawh khempeuh ah behmin khum pahpah uh hi. e.g. Rev. Pum Za Thang Tombing.

4. First name; middle name; Last name; Family name; etc.....:

US, Australia, etc te cih dan zuih ding ahih leh i Zomi ngeina pen nusia ding cihna hi a, i kisiamtan a, pha i sak leh ei mimal ngaihsutna hi henla, minam bangin bel i zuih nailoh mah a hoihzaw tam ci ing. Zong i thupi pih veva ding a om ding ka um kei hi. Gen hoih sawm teitei leh mipi lak ah zuak teitei dingte pawl in zong ka ngaihsun kei hi. I supna ding, i meetna ding bang om hiam ciin kan phot in, mi hih dan tawh a kilehbulh lua leh thongkiatna ding, liau lawhna ding a hih leh khek dingin dama ngaihsut ding hi. Tua ahih kei leh a ling peuh bawh kei ni, Sia Hau Go cih bangin 'Huih mut bangin suk hoi, to hoi doidoi lo ding' hi hang cih ka ngaihsutna hi.

Englishten atdan na nei uh a, Spanish ten at dan tuam na nei uh a, Mongoloid lamte in amau at dan nei kik uh a, tua bang mah in minam tuam in atdan tuam tek nei hi..... tuate atdan dik cih om tuan lo hi. Zomite min at dan pen Zomi te atdan hi mai a, dik, diklo a ci thei kuamah omlo hi. Zomi min atdan diklo mikang min atdan zuih ding hi, Sen min atdan zuih ding hi cih sese a ngaihna ding ahang (reason) thei tuan kei ing. A tom a gen leeng 'l Zo ngeina kaikawi in, deih kaih in mikang cih dan zui ni' cihna hi a (let us conform into the western way of writing, naming or practice), kisam i sa taktak hiam thei kei ing.

Last name pen a buaihuai in ka ngaihsun kei hi. Behmin pen last name ah atsuk ding hi mai hi. e.g. Siate, Hau Go leh Khup Za Go min at ding hi leng:
First name = Hau / Khup
Middle name = Go / Za Go
Last name or Family name = Sukte / Suante

India President pa min pen Avul Pakir Jainulabdeen Abdul Kalam hi a, bangci gualh ding, a masa, alaita, a nunung ding koi pen zang ding?? Tony Blair, Nelson Mandela, Kofi Annan, Billy Graham, Than Shwe, Khin Nyint, U Thant etc a middle name uh bang hi ding......?? ????

5. Inkuan min nunung kibangsak ding, etc....:
Gentehna hong kizang pen mah zang vet leeng amah cihna hi tuan lo in: Pu Khen Za Mung te in inkuan in Moong a koih ciat uh leh bang scale zang uh hiam cih ka thei kei a, amah Pu KZ Mung pen a upa pen cihna hiam?

A upa pen min kila ahih leh hi ciin ngaihsun leng.

Sia Laang Pau dotna...."Tua ahih leh Doctor pa aw, gul in I tal tang hong tu leh i gawl ah gak ding i hiam?" a cih dan deuh in a upa pen numei hong hi zenzen leh, a mintawp zong tangsak ding i hiam, e.g. a mintawp Niang hi leh, a nau pasal teng in zong a min tawp vuah Niang a koih uh kisam vem mawle. e.g. Khup Za Go Niang, Zam King Mang Niang, Hau Za Cin Niang, Hau Go Niang, etc.... Pasal bek zang ding ci leeng unau pasal om kei kha leh min tawp neilo in om ding cihna hiam??

Behmin i koih kei leh Sia Tg, Sianpu cih bangin Zomi cih koih leng bel kizo lian mawk ei. Taang Zomi in zong zang a, Shillong ah ka sangkahpih K.T. Zomi kici in zong zang hi. A zang dang zong om in um ing.

6. Kuppihna pawlkhat:
Korea lamte Hmar ci a kisap pen zong hoihna ven, Zomi 100 bang om leh i vek a Zomi hong kicih ding zong hi khin thei samlo dinga, tulza bang om leeng hong piang theisam lo ding hi. Sia Suanpi in Korea, Japan, China gamte cih dan a Suantak Khup Suan Pau a cih zong a sia hi kei in, ahi zongin Khup Suan Pau Suantak mah kilawm sa zaw veve ing. Khualzinna ah akisap leh amasa dan in zui leng zong (kei zong hih lai ah Suante Hau Za Cin ciin hong atsak uh hi, ka official documents teng ah India leh Zomite style in behmin a nunung hi khin hi).

Nu Luan Za Cing in Sukte Chronicles editor semlai cih pen kum hizah in zong nasem zo lai cih pen thupi sa ing. Ahi zongin Behmin tawh Newsletter, Magazine bawl cihte pawl Beh dangte kidaang koih pah ahih manin Zomite kigim neihna khat a piangsak kha tam cih hong ngaihsun sak hi (kei mimal ngaihsutna hi). Kum 1953........ ..

7. Behmin khek vai ah:
Behmin pen khek theih hi dingin ka um hi. Khek cih ciang numei pasal bang hi lo in, behmin thak pat theih hi dingin um ing. Tua hi kei leh Zomi khempeuh 'zangkhat suan, sulkhat kual' ci hi ve hang maw..... i beh zong ki bang leh kilawm hi. Ahi zongin ki lamdang ta hi. Zomi te pian zawh kum 3030 val deuh bek ding in kituat a, tua sungin beh hi zah piang ahih manin behthak pen kipan thei hih tuak hi.

Ahi zongin gamdang i tun man khawng bek in behmin khek cih pen thupi kei leh kilawm hi. Khek nuam i hih leh zong i behte kiangah theihsakna 'kihil' beek leng kilawm ding hi. (Kei thu bel hi kei).

E.g. Suantak, Suanman, Manghil, Khupmu leh Suante pen unau hi kici a, Suante pen a naupang pen, Suantak a upa pen hi kici hi. Amau unau pan a pa in amau suan ciat behthak suang dingin na hilh hi ding hi.

Sia Thawngno thugenna khat ah mi khat a omdan kilawm salo a behte in thu a hilh sawm leh, "Naulak beh pan ka tawp hi" ci hi ci hi. Behthak nei ding cihna hi maithei hi, beh pen numei pasal neih banga lut theih hilo a maw.

UK ah English kampau te in Behmin pen a nasep (ngabeng - Fisher, siksek - Smith, thalkap - Archer, etc), a tenna mun (mualtung - Hill, lo ah teng - Field, gamsunga ah teng - Woods, etc), a pianzia (mitom - short, brown, redneck), tenna khua (london ah tengte - London, Hamilton ah tengte -Hamilton, etc), a nu leh pa min la (Richard ta - Richardson, John ta -Johnson, etc) cih bangin na zang uh hi. Russia te in zong tua bang mah in tua tapa, tanu (Ivanov, Ivanova, etc) na ci uh hi.

Zomite in zong mun min i tapsak om sam hilo hiam?

Hau Za Cin
Phuitong Liim

"AIDS natna tawh si"

Kuppihna:

Lawm TZ Lun in hong gen a "AIDS natna tawh si" a cih ciangin ka cimul bang tho phial hi. AIDS a si ahi cih direct a kigelh khatvei ka simna leh ka zakna ahih man hi. Hong frank lua ahi diam aw kana ci sim a, facts lah ahi mah hi. Honesty diktak ahi hi. AIDS cilote zong AIDS hanga a sung lam zong nasak zong hi thei veve hi. AIDS in khuasik zong behlap zong hi thei hi.

Tua ahih leh AIDS natna hanga sihna bek ah honesty i zang thei diam?

Gentehna in: Hih building pen honest taka amuh sum bek tawh kilam hi i ci ngam diam? Mikhat in hong exam saka hih kaam (job) ngah ka hi i ci ngam diam? Hih pen businessman te hong bribe na pan ka ngah hi a, biak inn ah kong thawh hi ici ngam diam? Ka sawm a khat diktak kong piak hi i ci ngam diam?

Honesty is the best policy ci in mi citak leh thudik te i pahtawi a, i zahtak a, thupi isa a, amau bangin ei i honest hiam? AIDS a si hi ci ngam ciang bek in i honest hiam? Tua sanga thupi zaw leh sangzaw ah zong honesty i langsak ngam hiam?

Mimal khat ciat i ki dot zel zong hoih hi cihna bek hi.

I sihna beklo, i hauhna zong, i damna zong, i nopsakna, i car neihte, promotion i deih manin kuahiam i bribe kha hiam cih tan pha in........ ahihna taktak mipi zak dingin gen ngam leeng a hoih ding e maw..... na ci hia?

Hau Za Cin
Phuitong Liim

UN Secretary General thak: Ban Ki-moon

The US puppet Kofi Annan is out, a new Asian Tiger enters...!! Kofi Annan cries a crocodile tears....scolding the US 'mildly' in his last speech.... cih khawng news om ei..

Tu zingsang BBC in Ban Ki-moon a interview na ah hoih ka sak mahmah pen:
1). Secretary in na kingaihsun hiam? Ahih kei leh
2). General in na kingaihsun zaw hiam?

Tu ma lam in U Zauva in Zomi te in 'Leadership pen Authority in ngaihsun kha den hi hang' a cih pen ka phawk hi. 'Makai' hi kimlai 'Ukpi' sem nuam pah, 'Pastor' hi kimlai 'Director' sem nuam pah (Disintegrator a ci hilo ka hi, Director mah a spelling hi ei), 'Upa' hi kimlai 'Thukhenmang' (judges) sem nuam pah......

Sia Lianpi in Zangkong ah Taang Lungtup keset ngah theihna ding mun hong pulak suk deudeu ciangin Siate min lah Zomi vive hong hi suk daudau a, ahi zongin a pawlpi i et kik leuleu leh sakhituihup mahmah kibangin hong gialsuk zeizai pian ahih cianga i koi teng hiam khat hong nuam meel lo hi.....

Tg. Mungno cih bangin 'Huihtha' bek ahi zongin tua teng hong pulak pong hi ing ei.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Malaysia Zomi Restaurant Lungdampihna in:

Hih thu lungdam huai hangin a sai Tg. Suanbawk lungdam pih ing.

Kumpi nasem in, khasum sang te a sum saan zah ding ciangtan om lianlian a, summeet bawlte adingin sum ngah ding ciangtan om lo hi. Khasum hih zah sang tawmzaw theilo ding, hih zah sangin tamzaw theilo ding cih hi lian mawk a, kha khat sung na nasem in na sem kei zong tua zah lian hong kipia ding hi mawk hi. Semlo in ngawl hen cih kizang theilo a, zinga kuan leh nitak a kuan a thaman kikim lian mawk hi. Tam semta leh khang tuanlo a, tawm sem taleh kiam tuanlo hi. Anngawl lo dingin hong kivaak a, a haulo dingin hong ki hencip hi. Kumpi nasem tawh a hau theite pen 'miracle' hi. I Topa hong kumkik ciangin zong lamdang a sak ding ka um hi.

Sum meet bawl leuleu pen a sumpi ding ciangtan omlo a, pek khat bek pan zong kipan thei in, leiba tawh zong kipan thei ding hi. Nobel Prize ngah Younas in USD 27 tawh a pat pen tuni in a pung, a meet pen a hawm ziahziah hi ta a, kiamlo in khang khang lai hi. Bem pan na pan a, ba pan na pan zongin sum meet bawl pen a khang khang hi mawk a, sum in no a keuhkeuh hi mawk hi. Ko khua nupi khat a pasal in vom man in sum ngah den a hih manin a lawmte kiangah 'ka sum puakna ka kawngvun pol' ci liang hi. A tak a zuau thei khang, sum kibehlap cihna hi.

Na khut sep thaman hong kipia ding hi cih bangin nisim a zing na thawh baih man, zan na lup hak man, khua ul luanga na sep gimna, maizum gensiat pawisa lo a na thatang tawh na sepna pen hong ki behlap sak dinga, na ansaal a dimlet in hong luang ding hi.

Cold drinks (but hot inside later) te pawl tawh na kipan kei peuhmah phot leh i pi i pute, i ni leh gangte, i tanau bek hilo i minam leh makai tein zong hong pakta dinga, Christian principle tawh a ki bulphuh nekzonna hi ciin hong zahtak sakin na kipatna a neu hangin na tunna ding mun lian hi cih Job nuntakna hong bangsak ding hi. (adivisor hi kei ing, a siangtho a limci in zong ki hau thei lua hi aci nuam hizaw ing).

Topa thupha hong tung ta hen.

Theihnop pong pong:
Taungzalat cih pen bang cihna a hia? Mi min, mun min, khua min.....

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Mittaw te bek in a muh theih:

Mittaw te bek in a muh theih, bil ngawng te bek in a zak theih pen migitna, itna, hoih gamtatna cihte ahi hi. Khuamu theite adingin Rose pak etlawm mahmah ta se leh muhna ding a neilo te adingin meihol tawh a kilamdang tuanlo hi. Sumbuk a kizemna puan hoih mahmah ta se leh iplah in zong eng tuan lo uh hi. Khat adinga hoih khat adingin hoih tuanlo thei a, ahi zongin mi khempeuh adingin a hoih te thupi mawk hi. Tua pen suang manpha leh hauhna sumgum te sangin manpha zaw a, leitung kilawmsak in, nuntak nuamsak a, mi khempeuh muk ah nuihna maitai kilangsak hi.

Naungek a pian kheh laitaka a kah khiat lela pen 'kahna' ahih hangin a nu bil ah kilawm mah mah hi kici a, a nu in a khantawn mangngilh thei lo hi kici hi. Stevie Wander pen leitung lasa siam minthang hi a, ahi zongin khua mulo hi. Tanu melhoih mahmah khat a neih hangin a mel mu ngeilo a, ahi zongin 'the most beautiful face in the world' ci hi. La phuakpa khat in, Mit tawh na ki muh theih loh hang, na kilawn theih loh hang, Topa aw na kilawm pen pen hi ci hi. Mit tawh muh sese loh zong a kilawm muh ding om cih hong telsak mahmah hi.

Zomi te in kumbei kuan, kumthak kuan ciangin sum leh pai tampi bei in puan thak vanthak lei in i Topa hong pian hun limtak in i muak a, thupi takin i pahtawi hi. I Topa adingin i sum leh pai te i piak ban ah eimau nopsakna ding mahmah inzong tampi i bei hi. Tua bang hun sungah i lut laitak in ei bek kikhual lo in, i veng i pam ah gual englua kisa leh mipi lakah nuam a salo ding om theih hi a, tuate mangngilh lo in lungsim kiu khat ah phawk den leng. Insung haksat man hiam, dahna haksatna tuak khak man hiam a lungleng khuangai a om khak leh itna, migitna leh kiniamkhiatna tawh i Topa hong pian bangin sem leng bangzah in etlawm ding hiam cih ka ngaihsun hi.

[Zomi te pen zong vaite bang hetlo in a ki pasal sak tinten leh a ki ngeksak nuam hetlo, mi nawngkai sak ding a ut hetlo i hih manin i haksatna, i khuangaihna te a ki gengen lo i hi a, tua manin mithak seem in bil tungsak in i kim i pama i mipihte i ki huai ding a thupi mahmah hi].

Christmas leh Kumthak in lah hong nai deuhdeuh ta ahih manin mittawte mit ah a etlawm mahmah, bilngawngte bil ah a zaknop vanvan thute tawh tukum tawp hun i omna ciat ah -Zogam kiu khat ah electric a mu nailote leh US ah nuclear energy meilum a awi hithiat te natawmin - lungkim tak lungnuam tak in hih hun lungdamhuai ah lungdamkhawm ni.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

A story of eight Zolia:

Ci gemgam zel phot dih ni. 'Tangthu' i cih hang tanglai thu hi lo a, 'tang thu' cih dingin zong a tang hiloin a ding, a khawl ahih man un 'tang thu' kici theilo kik zel hi. A maan takin gen ding hi leng Zolia giat dingkhawmte thu cih ding hi zaw hi.

Ka theih ngei zong hilo, ka muh ngei zong hilo, a khut uh ka letkhak om nailo, a min uh ka lawh khak cih thadah ka galzak zong a om nailo Siansiam Zolia zozam te thu hi. Ahi zongin a khut koih dan uh a, a khe khai dan uh, a maitai melhoihte uh ka muhna ciang (maan sungah) a gensawm bek ka hi a, a kikawi dimdiam, adin khawm hilhelna te uh thu-a genloh, lai ah atloh dingin pammaih sa lua ka hih manin ka atnop vanvanna cilphuul bek tawh beisak dingin (tukum kumkhat bek a bei ding zong pammaih kisa ahih ciangin) ciin ka hanciam tentan hi. At manlo in hun in hong khengkheng leh a lui ciang kithupi sim nawnlo a, a sawt ciang vanlui bangin ki mit hem nawn lo hi. Tua manin a satlai mah in satsuah kik kullo in ne pahpah leeng nisim hunzat nuamzaw hi. Hong zawngsing mat suk mengmeng leng.

Pawlkhat a khuk ciang tui kawt, pawlkhat a siak ciang zong hi kha inteh, tuate thupi masa kei. A tuipal lai uh kimu lo ahih manin a tuipal dan uh - a veilam khe tawh suk pal maw, a taklam khe tawh phei pal maw cih zong thupi kasa kei phot hi. A khut tawh tuipi al sawk in a tui-al in a khutme kikal khawng a ne kaang gawp hiam cih zong thupi kei. Tui kitheh dinga Atlantic Tuipizeeu ah pai uh hiam cih zong ka thei masa nuam tuan kei hi. A pawimawh leh kisam masa pen hilo hi ven mawle? A lungsim uh a siangtho a amigit nak uh leh Zolia ahih na kicing lua.... oophsss

Laamngui sai ding lo buang khut kilen dimdiam, kikawi dimdiam a dingkhawm a, maitai taka Zomi te muh theih dinga hong 'smile' mawk uh pen..... Lasiam Nu Lian Lun Cing in alasak khat ah.... Kei na zuang lua lo ding maw ? a cih ngaungau hong phawksak phial hi...... amau vangngai khate hong eng huai phial a, leitungah amah zong om hi cih zong hong theihkhak hetlohna uh pan zong tang lungzuan nuamtuam hi! Keep smiling babes .... (a mikang dan kong ciin pakna hi)

A veilama nu khut koih dan, a laia nu in anik a kilawm ciang bek dawk dinga a lemtoh dante ka gensawm tuan kei a, a taklama nu'n keilam heklo a midang hong mitsuansan tawh a kibat hangin a lungsim tawh a khuahek hi lo ding ciin ka deihbawl hi. (A hoih lamlam zong kipiak zel ngai hi ven maw, think positive ci ihih cianga). A puan kang silh e, a san silh e leh Jean teng maw nik teng maw cihte a thupi masa kei a, Zolia taktak ahihna uh kilang dinga a sam a hawi sau ditdiat te uh a hih leh a thupina ka gen siam kei hi. Amau style ciat tawh kuamah a khasia a dah mel omlo a hong kilat bek uh zong maanla pa in nailak lua leh tangvalte mit tailua ding (kha in teh) ci a akilawm ciangpan a lak hi in ka ummawh hi, phamawh lo hi. Hih bang lianin cik mah ciang maan kila khawm kiklo ding cih amau zong theilua ding ahih manin kei gen ding bangmah omlo a, maanla pa a mawhsak sawm uh hang a bawlpha thei tuan kei ding uh hi. Hun leh nasep a kilawm, a hunhunin a hoih pen a kisapna bel hong tel tektek ding uh hi cih ka um ngam hi.

Tom cika zo ding ka cih hang ka mit in a muh pak teng zong at khin man lo ding tawh kibang mawk in hun leh mun in zong hong phallo hi phot inteh, lungsim a om khempeuh bel dama kikup dingin nusiat bawl phot zaw ning. Tua ahih leh a nung pek vua Tembawpi zong koilam zuana pai ding hi a, kua teng tuang hiam cihte mangngilh in, hih lungkihual Zolia giat te in Miami Beach ah bang hih uh hiam, ZOMI WORLD CUP, USA kimawlna ah a kimawl ciat uh hiam cihte zong i gen loh phot hong kisam dinga, a khi awh uh, a nai bulh uh, a khe koihdan uh a khut koihdan cihte zong i genloh hong ngai ding hi.

24 12:47PM cih automatic camera pan kilang pen zong gen nawnlo in maitai taka nui hiuhiau Zo vakhu banga nunnem Zoliate mangpha khak phot ni. Sau gen lua leeng Zomi Lasiam Lengtong Pauno cih bang a:

'Mel muh cil pan sinlai ah thaam,
Maimit laukha (Miami mitkha) ah luai den......
Ni khat kong muh loh kum kivei bang.......
Tang kei zuan bang Lia nang na zuanglo maw....


ci-a tong kidawngdawng khawng na om kha leh a intercontinental missiles uh Phuitong Liim lam hong ngat to veve mawk kha ding uh ahih manin (a tua zong kilau veve ahih manin), gennop tampi tawh tua zahin hunsak phot ni. I hialbawl kawm in hih a nuai a bel kici ngam saam lo diam??

Khattang heina Phuitong Liim pan.... mel kimuh mateng mangpha,

Na theih nailoh uh,

H.....

[Miami beach a Zolia maan kila te phawk mahmah na bek hilel e...]

Blog Archive