Tuesday, September 28, 2010

Thu ngaihsun mahmah mi i kisam hi

Tulai globalization leitung mawk pen individualism a kithupisim hun ahi hi. Privacy a kilim deih mahmah hun ahi hi. Freedom a ki deih mahmah hun hi a, good life a ki emphasize mahmah hun ahi hi. Tua ahih manin mimal khat pen bangci nuntak ding, bangci gamtat ding, bangci kikhual ding cih pen kikuppiih, kisaipih cih khawng a ki ut hinawnlo a, eima thuthu ciat in kigamtaang leh a ki ut hun 'hun thak' ahi hi. Change has come.

Tua ahih manin thu ngaihsun mahmah mi i kisam hi.

Minam sungah, pawlpi sungah, innkuan sungah, khua sungah, gam sung ah, etc. Tua bang thungaihsut mahmah hun ah khangthakte thu ngaihsun nuamlo tata hizaw lai uh hi. Nidang sangin nuntakna nopzaw ta ahih manin nu leh pa pan a deih uh ngah, a kisap uh nei ahih manin amau ngaihsut tawm taktak ding om nawnlo a, a baihsa vive hih ding hilel hi. Tua bang hun ah a tamzaw in amau nopsakna bek zonga, a kim a kiang khual nawnlo uh hi. Tua bang ahih manin ngimna nei nawnlo uh a, tupna zong nei nawnlo uh hi. Lunggulh nei napi uh mi tampi ading phatuam lunggulhna hi nawnlo hi. Amau mimal angsung deihna a huapzo ciang bek hita a, self seeking vive hita uh hi. Tua bang hun ah leitung in thu ngaihsun mahmah mi kisam deuhdeuh hi.

Generation X te hun pan kipan khangthak sungah gim pipi a sep kankan utna, haksa taleh hih teitei utna kiam in a lian a kho a kip cihte pen a gam khangtolo leh a haksa lai gamte bek in hih ngap uh hipianpian hi. Tua zawh tu hun Gen Next hun ah bel gam khempeuh phial a level hong kikim toto a, tua gamte ah nopbawlna nuntak hong uang in, gimlo a neihnopna lungsim hong lian hi. Muanhuaina tawh akingahlo van leh na khat peuhpeuh pen a manphatna neu mahmah hi cih leitung piancil a kipan a kitheisa hi. Tua manin a manphatna a theihpihlo mi a tam deuhdeuh ciangin inn sungah thuhoih sangin thusia tam tun zaw a, mite ading phatuam sangin mite ading vangik kiguanzaw hi.

China gam ah khangno a tamzaw in computer games addict uh a, Korea ah bang bel naak addict lua mahmah uh ahih manin English Premier League football sangin games club kidemna ah sum a kitah uh tamzaw hi kici hi. Mihaute in tua games kimawl siamte footballer te bang mahin lei in sum tawh cial uh a, khasum neisak in a siamna uh tawh kituak khasum pia ziahziah uh hi. Tua sanga masa zaw nidangin Aklui kitu sak cih khawng na om ngei hi. Tua banga mite in a manpha kikeuhlo ding nopbawlna, nopsakna a limzat luat uh ciang a khuak hoih mahmah uh pen leitung phattuamna dingin zanglo in games kimawlna ding khawng bek in mawkbei sak uh hi. Mi tawmcik khat hauhna ding leh mi tawmcik khat nopsakna dingin zang uh hi. Tua lungsim hoih leh hatte mihing khantohna dingin kizang leh bangzahta a manpha ding hiam kici hi. Tua bang te thu ngaihsun mite lungkham hita hi.

India gam ah politics a lunglut tawm deuhdeuh a, IT lam ah a lungsim a pia tam deuhdeuh hi. Hih bangin a pai toh zel leh a gamsung ki ukna leh democracy pen mite in phawklo deuhdeuh ding uh a, a sawtna ciang a ut khat peuh in a ut ut in hei gawpgawp thei ding hi. Tua bang mah in leitung gam tuamtuam ah technology khanna hang leh mihingte theihna khanna hangin mite awareness khang hanhan a, mite deihna zong kikheng hiaihiai hi. Mite mi adingin lunglutna sangin nate tungah lunglutna lian semsem a, van tam neih ding, materialsm khang semsem hi. Ganno leh nate tawh kilungkimsak in mihing dangte tawh kithuah ding kidam hiaihiai uh a, amau nopsakna bek a zongta uh hi. Tua manin leitung in leitung adingin a ngaihsun mi kisam deuhdeuh hi. Angsung theihna leh neih leh lam tawh kidemna a sang deuhdeuh ciangin mite in leitung na ngawn sia cip leh phamawh asa lo om hiaihiai hi. Ama nopsakna ding ahih nak leh leitung nangawn siacip henla, atom bomb nangawn kizang leh phamawh a salo khang hiaihiai hi. Tuate a hung ding, a khaam ding, a dal ding mi kisam deuhdeuh a, ahi zong a lunglut tawm deuhdeuh hi. A sawtna ciang leitung na ngawn kisehsat thei leh kilawm hi. Ka gam hi ciang, ka leitang hih ciang, ka innmun hih ciang, ka lo hih ciang, ka huan hih ciang... cih bangin eima neihsa gam ki claim dinga, ka pawlpi hih ciang, ka khua ka tuite hiciang cih bangin kituambawlna hong lian semsem ding hi. Ka thunuai ah om teng hi teng, ka nuai ah hong kun hih teng cih bangin hong kigi khun semsem ding hi.

Tua banga mite a tai ngengngang laitak in ei zong mite lak ah mi pha dinga i om leh i dianglut dinga, a ban pen tangthu hita ding hi. Kihelzau gawpgawpta ihih manin eima ut bang tek i sem dinga, eima ut lam tek nekzonna i nei dinga, eima deih zi leh pasal i nei dinga, eima utna tek biakna i zui dinga, eima hoihsakna tek ah i teng ding hi. Ka u ka nau cih kikhualna hong kiam dinga, ka mi kasa cih hong dau ding hi. Sungh leh pu cihte hong bei dinga, mo leh mak cihte hong thupi nawnlo hiaihiai ding hi. Na khempeuh neih leh lam, kei utna, kei deihna, keima lunglut cihte in hong zo zawding hi. Tua bang taktak i tunna ding pen gam khangto leh minam khangto lak ah a teeng mi khatpeuh adingin hamsalo ding hi. Ahi zongin a khangto nailo, a traditional mahmah laite adingin hun themkhat kivei lai ding hi.

Nang leh kei zong leitung mi ihih manin i khuamuhna leh i tenna gam tawh kituak in mite i phak leh phakloh ding hong kidang hiaihiai ding hi. A khangto minam lak ah mite a ten ciangin a khangto nailo mite pen hehpih ding hi napi a hehpih manlo, a hehpih utlo leh a phawk kha nawnlo zong khang hiaihiai a, a sawtna ciang khualak lamgei lasak mah bangin, "A om lai teng kuama deihloh teng," cih mah hong suak kik veve hi. Khuata ah a tengtengte, a zawng mahmahte, a hau ngeilote, a khangto zolo te pen "a hehpih huai" cih tawh a kipaisansan lel hita hi. Leitung kipawlna leh cimawh huh pawlte in a phawk khak zel uh hangin amau deihsak ciang teng cihloh midang kiang tua huhna leh panpihna te in a baanzo hi tuanlo ahih manin a phawkloh mah uh tawh akibang ahi hi.

Tua hi a, leitung a khantoh nading leh a nopzawk semsem nadingin thu ngaihsun taktak mi kisam semsem hi. Haggai Leadership Training ka kah lai un hong sinsak uh: "Makai lawhcing i cih ciangin ama zalaih ding mi tampi a sekkhia ziahziah mi hi" a cih bangin leitung khantohna ding a sem taktak hi hang, minam hi hang i cih nopleh thu ngaihsun mahmah mi tampi i sekkhiat ding ahi hi. Ei pawl in i vekpi in thu ngaihsun mahmah hi leng zong mihing million khat zong kipha nailo ding ahih cianga, i vekpi in Christian i suak ding a deih huai mah bangin thu ngaihsun mahmah mi vive i suak khit ding deih huai.


Hau Za Cin
Phuitong Liim

Monday, September 27, 2010

Mizo ah i kigawm diam

Mailam ah i kigawm mai na um hiam?

The last option bel hi kei, the only option zong hi tuan kei; ahi zongin Mizo ah i kigawm ding na um hiam? Kigawm pak leng a hoihpen ahi diam. I tenna gam ciat ah midang kisuak kawikawi hita a --- Kawlgam ah tengte kawlmi suak, mikanggam ah tengte mikangmi suak, lusei gamah tengte luseimi suak, nau min zong lusei min mah phuak maita, e.g. Sangi... eimi min te zong lusei min tawh a laih kiukiu omta.... Khup pan Khum ah kilaihta, Man pan Muan ah kilaih ta... mundang ah zong English min khawng kiphuak ziauziauta... tua dan leitung ah kiteng ta...

Tua khempeuh lak pan i ngeina kibatpih leh naihpen, i zia i tong a kibang pen; tua ah i kigawm pak pen ei adingin a hoihzaw leh a baihpen ahi mai tam maw. Mailam saupi ading a hoihpen ahi mai diam... apart from our adopted country. Nopni dahni ah i kihuaidan a kibang pen zong hi mai ding hi. Mundang --- nitumna gam ah, nisuahna gam ah, leilu ah, leitaw ah i belh leh manawh gamte ah individualism hat mahmah dinga; i ngeina, i biakna, u leh nau kizop dan te leh, i duh i deih zong kibanglualo kha ding hi.

Hau Za Cin
Phuitong Liim

Monday, September 6, 2010

The Five P's in Joseph's Life

Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau


September 5, 2010

Zomi u leh nau

Tuzing sia Tual Mang leh a pa Dam Cin Thang amau mawtaw tawh Denver panin ko omna Colorado Springs ah hong paito vingvengin hong la uh a, amau omna Aurora veng nai khat leh minute sawm in ka tung uh hi. Zomi Community Church in Pawlpi mite buhsih leh aksa, voksa tawh hong vak phitphet uh hi. Denver Zomite inn nga khawng a phak bek hangun a kineu et tuan lo, Pasian tawh a tamzaw ka hi uh hi, cih lungsim pua uh hi. Sia Tual Mang gen dan hi leh "Ko Denver Zomite ka tawm hangun zasan a malneu (ko Pangzawl khua ah Luan Nem kawlsiing ka cih uh) a thak mahmah tawh ka kibang uh hi," ci hi. Amau cih mah bangin la siam, music siam, kikholhsiam, Pasian zahtak, leh ki-it kingai mahmah ahih lam uh ka mu uh hi.

Sia Tual Mang pen Denver post office-ah sem a, a dang papiteng bawngsa semna company ah sem uh hi. Denver papite'n a zite uh nasemsak lo innah naute kemsak amau thatang tawh a zi leh tate vak uh hi. Zite in nasem leh sum leh pai nuam tuam ahih lam i theih ciat sa uh hi. Tua ciang zite mahmah in zong nasep a neih uh ciangun "lungkimna" (fulfillment) nei kisa uh hi. Ahi zongin zite amau nasep tawh hong manlah luat ciangin innsungin thuak lawh gige hi. Nupa nangawn kiho man loin i om ciangin leitung nuntakna a hici mah ding hiam i ci thei uh hi.

Ka thugen ding John 8:1-11 sung gen dingin biakna innsungah lut in thungetna ka neih leh "Joseph" tangthu genzaw in cihna ka theih manin Joseph tangthu panin The Five P's in Joseph's Life ka gen hi.

1. Problem: Sibling rivalry: Hong khan khiatna innsungah a ute 10 in Joseph mudah mahmah uh hi. Pianna ding mun ama teel hi lo hi. Ahi zongin tua innsungah bang ci nuntakna ding cih Joseph in teel thei hi. Nang zong zong pian khiatna nang teel theih hi lo hi. Ahi zongin bang ci nungta ding cih na teel thei hi.

2. Pit: A ute in "lei-kuak, tui om nawn lohna leikhuk " sungah khia uh hi. Tua sungah a om lai in Joseph in bang a ngaihsun tam? Nang zong bang leikuak sungah na om hiam? Tua sungah na om sungin lungkia mahmah in na om kha ding hi. Ahi zongin Topa in nang adingin mailam hong bawlsakna leikuak na hi gige thei hi.

3. Potiphar: Bang hangin Potiphar innah Pasian in tun hiam? "Topa Joseph tawh om khawm" cih i Lai Siangtho sungah i mu hi. Koi mun koi laiah na om zongin Topa in hong ompih lohna mun om lo hi. Joseph in Potiphar zi khemna Pasian min tawh na do hi. Pumpi ukna panin na taikhia hi. Pasian ompihna tang i cihte Pasian zahtakte hi.

4. Prison: Thong sungah "Topa Joseph tawh om khawm" cih i mu hi. Ama ginatloh man hi loin a hoih gamtat manin thong sung tung hi. Na pha na bawl manin kamsiatna na ngah khak hun om ding hi. Midangte'n amau ut bangbang gamta uh a, siatna tuak lo tawh kibang hi. Ahi zongin Pasian in Joseph mangngilh lo hi.

5. Palace: Kumpi innah Joseph hong tut ciangin kithupisak, hopih theih loh, cih bang nei lo hi. Ama za liatna mite nuntakna dingin zang hi. Thong sung panin Kumpi inn dong tungsak Pasian ahih lam mangngilh lo hi. Tuni in Zomite zong tagah inn panin Kumpi innsung hong tun Pasian ahih lam i mangngilh loh ding thupi hi.

Denver Zomi Community Church Makaite:

Pastor: Pastor Tual Kho Mang
Chairman: Neng Muan Tuang
Vice Chairman: Mang Za Lian
Secretary: Nang Kho Vung

Pa Thawng Lam Thangte pata in amau mawtaw tawh hong kha kik uh a, Topa in hunpha hong piak leh kikhawl kik ni cih tawh ka kikhen uh hi. Denver ZCC Pawlpi in biakinn mun ding thungetna tawh zong uh hi, hong lawhcinna dingun thungetna tawh phawk ni. //