Monday, November 15, 2010

Sangmang J.H. Cope Kum Nih Zekai

Hau Za Cin
Phuitong Liim


Pammaih mahmah hi. Kumnih hong zekai hi kei leh Zomi te hih sangin kum 20 in ki advance zaw ding hi.

John Herbert Cope, Sangmang Cope hiam Cope topa zong akici American Baptist Mission missionary pa pen 1908 in Tedim ah sem dinga hong kuan hi. Ahi zongin Haka hong tun ciangin Arthur E. Carson in leitung nusia in sihna tuak ahih manin kumnih Haka ah taam kik hi. Tua kumnih sungin a taamna khua te lai leh biakna limtak in puah ahih manin ama tavuan dinga a kipia Tedim ah tua kumnih sung nisim pilna leh thutheihna, biakna kibehlap ding pen Zomite in sum den a, ni 730 sung sum in, pilna leh thu theihna tampi zekai a, a pammaihna leh a manphatna sum tawh kilei zolo ding hi.

Cope pen kumnih hong zekai lo hi leh ama pilna leh makaih siamna in Tedim leh a kiim teng hong taanvaak pah dinga, nakpi tak in kikhangin, ki dok hanhan ding hi hang. Ahi zongin kumnih zekaia hong tun ciangin zong a nasep pen muh theih in khang a, ciamteh taak dingin muibun hi. A tuate hang mahmah in tua kumnih Zomite tawh hun a zat ding pen pammaih kasa semsem hi. Ahi zong in tua kumnih a zekai sungin a kithawi, a kisin, a training hi ding a, siamlo pi a mabung lo in a siamsa a Zogam hong tun tak ciang, a nasep pen banlaluang temhiam tawh at bangin pai huakhuak hi ding hi.

Pil i utna, siam i utna, theih i utna i pianpih lungsim pen Sangmang Cope in siamtakin hong zangsak a, a zangthei dingin hong pattah in, a zansiam dingin hong sinsak a, a siamneel dingin hong hahkat sak hi. Ama hong tun tuung in Zomite pen ka upmawh danin unpolish diamond dan in hong mu dingin ka um hi. A ki khaihsiang nailo suangmanpha bang hi ding hi hang. Halsiangin, sawpsiang leng a manphatna lian lua mahmah ding cih mu ahih manin tua i kisap lian mah hong hihsak in, hong pattah a, i theih lohna lungsim theihna tawh hong dimsak in, i phawkkhak loh thute hong muam in, i zak ngeiloh thu te hong zasak hi. Kham leh ngun bangin hong halsianga, zattheih leh manpha dingin hong sawpsiang hi. Tua bang i kisap ciantaka mukhol thei mipil leh mi siam, Pasian it mi hong kisawl pen Zomite adingin thupha a hi hi.

Lai hong bawlsak a, hong pattah in, hong sinsak a, laibu masa pen zong aman a bawldan hong lak in, Zolai isinna dingin zong Zomite taangin nakpi takin kumpi mai ah zong na pang hi cih i thei hi. Vantung gam thu bek hilo in leitung i nuntakna ding zong hong pattah hi bang mihoih leh migi, hong it leh hong khual mikaang tampi omlo ding hi. Aman zong Zomite hong it ngaungau man a hong kuan hi lo mai thei hi. Ahi zongin a haang khat om hi dinga, tua pen amah a piangsak pa a it luat man hi ding hi. Hong paina dingin Zomite in khitui takkhat luang in zong thungen lo dinga, zong luang lo ding hi. Kamsiam kamkhat tawh zong zawnlo ding hi. Zol lo ding hi. Ahi zongin koi lai hiam khata khukdin a thungen te, neih sunsun Pasian gama dinga a piate nasepna hangin hihte khempeuh hong piang hi ding hi.

Lamdang i ci diam? Thupha i ci diam? Pasian hong sawl i ci diam?

Ama hongpaima in midang in hong pai a sawma om hiam cih ki theilo hi. Hong pai in hong tunglo in kileh kik cih zong ki thei lo hi. Lungkia in kik kik cih zong kiza lo hi.

Sangmang Cope Topa hong tunni in nupi te in a tuibuk lim pen beek tawh ana dawn tam maw? Thaulawng ging pen lawn in i na dawn tam maw? I sialtal lian pen go in i na dawn kha hiam? Ahih kei leh uipi vaitung mah bangsak in kisuanglah takin i omsak zaw hiam? Mikhual hoih bangin i na daawn hiam? Ahih kei leh mikhual nautaang bangin i na dawn zaw hiam? A tunna te in akpi tuilai beek ana ngawh tammaw? maiteh tui awm peuh tawh ana zintun zaw hiam?

Tua te khempeuh kisam masa pen kei. Aman zong lamen ken teh. Tuate thuak ngamsa in hong pai ding hi. A kisap leh zong a lutang kham ngam in hong tung hi ding hi. I guaktang phial a i omlai hong muh ciang hong kih tam, hong hehpih tam, hong zahpih zaw tam?

Thu tampi hong ngaisun sak hi. Bangbang hileh kumnih zekai Cope pen a hun maan a hongtung missionary pawlkhat sangin nalian semzaw hi. Pasian in mi a zatnopte pen a hun in sailo hi ding hi. A hatna , a pilna in sailo hi ding hi. Bangbang ahi zongin Sangmang Cope pen Zomite adingin 'sangmang' takpi hi a, minam lakah a min khum dingin hazat huai lo hi. Amah sanga Zomi a itzaw kuamah om tuan lo ding hi. Tuamanin gamdang ah a pianga, a vun a kang hang in Zomi ahih lohna om tuan lo hi. Zomi lungsim pua a hih manin.//

No comments: